Ilaty durmuş hyzmatlaryny etmek işini işiniň döwlet tarapynyndan düzgünleşdirmegiň guramaçylyk meseleleri. Türkmenistanda döwlet pensiýa üpjünçiligi döwlet pensiýa ätiýaçlandyrmalary arkaly durmuşa geçirilýär. Türkmenistanda raýatlaryň döwlet pensiýa üpjünçiligine bolan hukugy çäklendirilip bilinmez. Döwlet ilaty pensiýalar, kömek pullar bilen üpjün edýär. Bu barada esasy kanunymyzyň 37-nji maddasy şeýle diýýär “Raýatlaryň ýaşy boýunça, näsaglan, maýyp bolan, işe ukyplylygyny, ekleýjisini ýitiren we işsiz bolan halatynda durmuş üpjünçiliginden peýdalanmaga hukugy bardyr. Köp çagaly maşgalalara, ata-enesinden mahrum bolan çagalara, weteranlara we döwletiň ýa-da jemgyýetiň bähbitlerini goraýarka saglygyny ýitiren adamlara döwlet we jemgyýetçilik serişdelerinden goşmaça goldaw hem ýeňillikler berilýär”1 Bu maddanyň mazmuny Türkmenistanda ilaty durmuş taýdan goramagyň hukuk, ykdysady we guramaçylyk esaslaryny kesgitleýär.Ilaty durmuş taýdan goramak– bu zähmete ukypsyz adamlara, maýyplara, çagaly maşgalalara we beýleki adamlara pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyňtölenilmegi hemde durmuş ýeňillikleriniň berilmegi görnüşinde maddy üpjünçilik hem-de durmuş taýdan hyzmat etmek boýunça döwlet ulgamydyr. Türkmenistanda döwlet pensiýa üpjünçiliginiň esasyny şertli-toplaýyş pensiýa usuly we toplaýyş pensiýa usuly düzýär. Şertli-toplaýyş pensiýa usuly ätiýaçlandyrýanlaryň-pensiýa gatançlaryny töleýjileriň “Döwlet pensiýa ätiýaçlandyrmasy hakynda” Türkmenistanyň kanunyna laýyklykda töleýän hökmany pensiýa gatançlaryna we hökmany hünär pensiýa gatançlaryna esaslanýar. Meýletin pensiýa ätiýaçlandyrmasy– meýletin pensiýa ätiýaçlandyrma şertnamasy boýunça ätiýaçlandyrylan şahslar tarapyndan tölenilýän pensiýa gatançlarynyň hasabyna olary goşmaça pensiýa bilen üpjün etmäge gönükdirilen, döwletiň hukuk, ykdysady we guramaçylyk çäreleriniň ulgamy.
Jemgyýetiň ruhy dünýäsinde edebiýatyň , sungatyň habar beriş serişdeleriniň orny Adam edebiýata, sungata ýüzlenip, ylmyň göz ýetirip bilmeýän täsinliklerini özünde açýar. Şonuň üçin adam dünýäde we öz durmuşynda bar bolan zatlara akyl ýetirip lezzet almaklyk üçin sungata mätäç bolýar. Adamy taplamakda sungatyň aýratyn ornuny köp alymlar belleýärler. Geçen asyrda ýaşan belli dat fizigi Nils Bor, mysal üçin, edebiýatyň we sungatyň adamyň ruhunyň baýlaşmaklygy üçin döredýän mümkinçiliklerini, olaryň adama kadalaşdyrylan derňewe mümkin bolmadyk sazlaşygy ýatladyp bilmek ukyplary bilen baglaýar. Onda adamyň şeýle gymmatlyklardan mahrum bolmagy, onuň duýgy tebigatyny gowşadyp, aňyna we ahlagyna örän oňaýsyz täsir etjekligi düşnüklidir. Sungatyň we edebiýatyň esasy wezipesi adamyň ýaşaýyş dünýäsini döretmeklikde bolýar. Olaryň döreden dünýäsi adamyň islegleriniň we duýgularynyň barlanýan meýdany bolup hyzmat edýär. Haýsy hem bolsa bir durmuşy taslamany derňemeklik üçin adamlary tejribeleýin barlaga çekip bolmajaklygy düşnükli bolsa gerek. Şol bir wagtda-da çeper obrazlaryň, simwollaryň üsti bilen derňew geçirip bolýar. Çeperçilik gurallaryň üsti bilen her bir durmuşy ýagdaýy, hereketi, delili adama zelel ýetirmän böleklere bölüp, olaryň kömegi bilen bolup biläýjek adamyň her bir hereketini gözden geçirip, her bir gapma-garşylykly ýagdaýy soňyna çenli ýetirip, durmuşy hadysalary derňäp bolýar. Oýlanyp tapylan çeper dünýä adamy kä halatlarda “dost kimin” yzyna düşuribem, şol bir wagtda-da ol adamzat üçin mümkin bolan howplar barada duýduryş hem bolup biler. Şeýdibem sungat we edebiýat jemgyýetiň özüne akyl ýetirmekliginiň guraly wezipesini ýerine ýetirýärler. Gamletiň, Faustyň, Artyk Babalynyň, Meňliniň obrazlary oňa mysal bolup bilerler. Sungatyň esasy wezipesi-estetiki wezipe bolýar. Ol wezipe sungatyň adama estetiki lezzeti berýänliginde bolýar. Bu lezzet adamyň diňe bir sungat eseriniň üsti bilen öz ruhy isleglerini kanagatlyndyrmagy bilen çäklenmän, eýsem, onuň duýgularyny oýarýan, hyjuwyny joşdyrýan güýç bolup hem hyzmat edýär. Şonuň üçin edebiýata we sungata ylmyň kömekçi serişdesi hökmünde garamak düýpgöter nädogry Bu ýerde gürrüňem ylmyň gazananlaryny sungata ýa-da edebiýata garşy goýmak maksatlar üçin ulanmaklyk barada gitmeýär. Jemgyýetde ylmyň öz orny, sungatyň hem öz orny bolýar. Onda-da olaryň her biri bu ýerde aýratyn wezipäni ýerine ýetirýärler. Şol aýratynlyklyklary bilen hem olar adamzadyň durmuşyny baýlaşdyrýarlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
