A. Makedonskiniň Merkezi Aziýany basyp almagy we onuň netijeleri

Türkmen halkynyň 1879-1881-nji ýyllardaky watançylyk urşy Birinji Ahal-teke harby ýörisi sowsuz tamam- lanandan soft, patysa hökümeti haýal etmän, Aha- lyň ýerlerini basyp aimak üçin ikinji ýörise güýeli taýýarlyk görüp baslaýar. Bu taýýarlyk örän düýpli hem ar almak ruhunda geeirilipdir. 1880-ýylyň basynda Ikinji Ahal-teke harby ýörisiniň bastutany edilip 1873-nji ýylyň Hywa ýörisine hem-de 1877-1878-nji ýyllardaky rus-türk urşuna gatnaşan general M.D. Skobelew bellenýär. Şol wagt Nurberdi han ýaraman ýatan eken. Onda-da ol Yzgantda gyssagly maslahat geçirýär. Maslahatda ähli ilaty Gökdepä ýygnamaly edilýär. Emma Nurberdi han basym ýogalypdyr. Onuň ýerine ogly Magtymguly bütin Ahalyň hany diýlip yglan edilýär. 01 ýas eken. Şonuň üein Orazmämmet han onuň wezirligine, Gurbanmyrat isan bolsa bütin Ahalyrt kazylygyna bellenipdir. Galanyň gurlusygy güýçlen» dirilipdir. General Skobelew 1880-nji ýylyň maý aýynda Krasnowodskä gelýär. 01 dessine rus gosunlarynyň ýerlesen ýerleri we olaryň ýagdaýy bilen tanysýar. 01 gosunyü ok-ýarag, azyk-suw bilen Upjtln edilmegine uly üns berýär. Hazar dertziniň kenaryndan baslanan demirт ýol Baleýsem menziline eenli ýetirilipdir. Generalyrt buýrugy bilen rus gosunlary haýal etmän Ваша süýsüp gelipdirler. Ýoldaky obalary weýran edipdirler. Skobelew Bamyda esasy güýçlerini goýup, 1880-nji ýylyrt iýul aýynyň baslarynda 800 atly, 10 top, 8 raketa stanogyny alyp, Gökdepäni öwrenmek Uçin barlag ýörisini geeirýftr. 01 Gökdepäniň golaýyndaky Ýegenbatyr galasyny we Ýaňgala obasyny eýelMpdir. Sol ýerden Gökdepe galasy bilen baglanysykly özlerine gerekli maglmnatlary alyp, yzyna - Ваша gidipdir. RuslaryA yza eekilýän ýoluny kesmek Uçin Dykma serdar bilen Gulbatyr serdar patysa gosunlarynyň UstUne hüjüm edipdir. Şol gün Berkeli hanyň bastutanlygynda Mary türkmenlerinden 800-den gowrak atly Gökdepä kömege gelipdir. Olar hem gyzgyny bilen söwese giripdirler. Ruslar bilen bolan çaknysykda türkmenlerden 200-e golaý adam heläk bolupdyr. Olaryn arasynda bSherdenli Hudaýýar han, Marydan gelen Berkeli han bar eken. Ruslar Gökdepe galasyna aýgytly hUjüm etmezden öň, ony pugta öwrenip, galanyň nusgasyny eekipdirler. Galanyň umumy meýdany 100 gektardan gowrak bolupdyr. Diwarynyň düýbünirt galyňlygy 11 metre, depesiniň galyňlygy 6 metre golaý, beýikligi bolsa 10- -12 metre golaý bolupdyr. Marydan Topaz hanyň baştutanlygynda dekabr aýynyrt 11-inde 2 mUA atly gelip, 1881-nji ýylyrt ýanwar aýyndaky söweslere gatnnsypdyrlar. 1881*nji ýylyft 12-nji ýanwary galany goraýjylar liein hakykatdan-da pajygaly, örön agyr gün bolupdyr. Gala synandan son guma gaeyp barýan ilatyrt yzyndan pyýada gosun 10 wersta (1 werst - 1,06 km.) eenli, atly gosun bolsa 15 wersta çenli kowalap gidipdir. Bosminlarvn giden ýoly eaga, aýal, erkek jesetlerinden dolupdyr. Gökdepe galasyndaky söwesjde örän köp pida eekilipdir. Bu barada dllrli ýazarlar dllrli maglumatlary berýärler. Beýik Saparmyrat TUrkmenbasynyn bellemegine gör», Gökdepe söwesinde «Hakykatda bu ýerde 30 müňe golaý türkmenler gyrlypdyr*. Olaryň arasynda Kerimberdi i$an, Orazmämmet han, Dykma serdaryň ogly Hakberdi han we basgalar bar eken. 5 mtiň aýal hem eaga ýesir alnypdyr. Olja hökmllnde ähli gos- -golamy bilen 12 mllft öý, köp mukdarda ýarag we mal, 23 mliň put un we suňa meňzesler alnypdyr. Galan emlägiA bary esgorlere paýlanypdyr.