A. N. Sam adov I f. n., dotsent

N azoral savollari:
1. Innovatsion m arketingning o ‘zig a xos xususiyatlari nim ada ifodalanadi?
2. Innovatsion m arketingga ta ’rifbering.
3. Innovatsiyalarni ishlab chiqishda nimalarni hisobga olish zarur?
4. Innovatsion marketing majmuyi deganda nimani tushunasiz?
5. Sotuvdan keyingi servis qanday turlarga bo 'linadi?
6. Yangi tovarlarni yaratishning qanday usullari mavjud?
7. Innovatsiyalarni ishlab chiqishda qanday m uam m olar hisobga olinadi?
8. Innovatsion marketing majmuyi nimani ifodalaydi?
9. X aridorlarga sei-vis xizm atlari ko rsatishning ahamiyati nimada?
10. Servisning asosiy vazifalari qatoriga nimalar kiradi?

---

I l l B O B
Y A N G I T O V A R N I Y A R A T IS H , B A H O L A S H  
V A J O Y L A S H T IR IS H J A R A Y O N I
3.1 Innovatsiya tavakkalchiligini baholash
Barcha yangi tovarlarning faqat 10 foizigina, haqiqatan ham, y an ­
gi, original hisoblanadi va jahon m iqyosida yangi tovarlar deb ata- 
ladi. Bunday yangi tovarlarni tayyorlash, ularni ishlab chiqarishni 
tashkil etish va bozorga olib chiqish katta xarajatlar sarflashni talab 
qiladi ham da tavakkalchilik darajasi yuqori b o ‘ladi. Bu esa kom - 
paniyalarning yangi tovarlar ishlab chiqishni aksar hollarda m avjud 
tovarlarni takom illashtirish va m odifikatsiyalash bilan bog‘lashlari- 
ga asosiy sabab b o ‘ladi.
Yangi tovarlarni ishlab chiqish va bozorga kiritish innovatsion si- 
yosat asosida, xususan, tovar innovatsiyasi jarayonining tam oyillari 
va usullari asosida am alga oshiriladi.
Innovatsiya jarayoni o ‘z ichiga quyidagi oltita bosqichni kirita- 
di: 1) yangi tovarlar haqidagi g ‘oyalarni izlab topish; 2) g ‘oyalarni 
tanlash; 3) yangi tovar g ‘oyasini tijoratlashtirishni iqtisodiy tahlil qi­
lish; 4) tovarni ishlab chiqish; 5) tovarni bozor sharoitlarida test va 
sinovdan o ‘tkazish; 6) tovarni yangi bozorga kiritish.
Tovar innovatsiyasi jarayoni yangi tovarlar haqidagi g ‘oyalam i 
izlab topishdan boshlanadi. K orxonaning ichki va tashqi g ‘oya man- 
balari tovarlar haqidagi g ‘oyalar uchun baza vazifasini bajaradi.
Tashqi g 'o ya la r qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: savdo 
korxonalari; xaridor va iste’m olchilar; raqobatchilar; k o ‘rgazm a va 
yarm arkalar; turli nashrlar; ilmiy tadqiqot institutlari; ta ’m inotchi-
36

---

lui; ishlab chiqarishning boshqa tarm oqlarida ishlab chiqarilgan 
tovarlar; reklam a agentliklari; x o ‘ja lik birlashm alari, vazirliklar va 
boshqa davlat organlari.
Ichki g 'o ya la r qatoriga esa quyidagilar m ansub: m arketing tad- 
qiqotlari b o'lim lari; texnik va istiqbolli rivojlanish b o iim la ri; patent 
b o iim la ri; ishlab chiqarish b o ‘limi; m arketing b o ‘lim ining barcha 
boMinmalari; xalqaro iqtisodiy ham korlik b o 'lim i; tovarni tayyor- 
lash b o iim i; g ‘oyalarni izlab topish va rivojlantirish b o ‘yicha doi- 
miy yoki m uvaqqat xodim lar guruhlari.
Yangi tovarni rejalashtirish vazifasi tovar siyosatining muqobil 
variantlarini qidirib topish va ishlab chiqish, ularning im koniyatlari 
va xatarlarini asoslab berishdan iboratdir. R ejalashtirilayotgan cho- 
ra-tadbirlam ing natijalarini oshirish m aqsadida tovar innovatsiyasi- 
ning g ‘oyalam i izlab topish yoki g ‘oyalar olish bosqichi, g ‘oyalarni 
baholash bosqichi va g ‘oyalam i am alga oshirish bosqichi kabi aso­
siy m uam m olarga alohida e ’tibor qaratish zarur.
Yangi tovarni rejalashtirish uchun turli usullar q o ‘llaniladi 
(3.1-jadval). Y angi tovar haqidagi g ‘oyalam i izlab topish va ularni 
rivojlantirish uchun bozorni tadqiq etish, ijodiy izlanish texnikasi- 
dan foydalaniladi.
3.1-jadval