A. R. Bakiyev, S. N. Xashimova, I. A. Bakiyeva ishlab chiqarishni tashkil qilish va
Download 0.74 Mb. Pdf ko'rish
|
Ishlab chiqarishni tashkil qilish
- Bu sahifa navigatsiya:
- Qaysi tarmoqqa qarashliligiga ko‘ra
- Тexnologik umumiyligiga ko‘ra
- Foydalaniluvchi xom ashyo turiga ko‘ra
- Hajmiga ko‘ra
|
2.3. Korxonalarni tasniflash
Har bir korxona ishlab chiqarayotgan mahsuloti, shu- ningdek, ishlab chiqarishning tavsifi va miqyosi, joylashishi, xalq xo‘jaligining boshqa tarmoqlari bilan aloqalari bilan bir-biridan farqlanadi. Biroq bularning barchasi ishlab chiqarishni tashkil etish, rejalashtirish va boshqarish masalalarini har bir korxona o‘zi uchun hal etadi degani emas, albatta. Alohida korxonalar guruhiga nisbatan qo‘llash mumkin bo‘lgan umumiy qarorlarni tayyorlash mumkinligi nazariy va amaliy jihatdan isbotlab berilgan. Korxonalarning ishlab chiqarish, mehnat va boshqaruvni tashkillashtirish masalalarini hal qilish uchun ular tasnif- lanadi. Hozirgi vaqtda korxonalar qo‘yidagiga tasniflanadi. 15 Qaysi tarmoqqa qarashliligiga ko‘ra korxonalar ishlab chiqarish va noishlab chiqarish (mashinasozlik, ko‘mir qazib chiqarish, sug‘urta va hokazo) sohalariga mansub bo‘lishi mumkin. Ishlab chiqarilayotgan mahsulot turi va ko‘rinishiga ko‘ra, korxonalar sanoat, qishloq xo‘jaligi, transport, moliya-kredit va boshqalarga bo‘linadi. Тexnologik umumiyligiga ko‘ra, korxonalar ishlab chiqarish jarayonini uzluksiz va diskret ravishda, kimyoviy yoki mexanik jarayonlarning ustunligi asosida yurituvchilarga bo‘linadi. Тayyor mahsulotning maqsadlariga ko‘ra, barcha korxonalar ikkita katta guruhga bo‘linadi: ishlab chiqarish vositalarini ishlab chiqaruvchilar va iste’mol mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilar. Foydalaniluvchi xom ashyo turiga ko‘ra, sanoat korxonalari qazib chiqaruvchi va qayta ishlovchi korxonalarga bo‘linadi. Yil davomida ishlash muddatiga ko‘ra, korxonalar mavsumiy va yil bo‘yi faoliyat yurituvchilarga bo‘linadi. Hajmiga ko‘ra, korxonalar yirik va kichik korxonalarga bo‘linadi. O‘zbekiston Respublikasi qonunlariga asosan ishlab chiqarish tarmog‘ida band bo‘lgan xodimlarning o‘rtacha yillik soni 20 kishi bo‘lgan, xizmat ko‘rsatish va boshqa noishlab chiqarish tarmog‘idagi xodimlarning o‘rtacha yillik soni 10 kishi bo‘lgan hamda ulgurji va chakana savdoda, umumiy ovqatlanish sohasida xodimlarning o‘rtacha yillik soni 5 kishi bo‘lgan korxonalar mikrofirmalar qatoriga kiritiladi. Yengil va oziq-ovqat sanoatida 100 kishi, og‘ir sanoatda, qurilish, qishloq xo‘jaligi va boshqa ishlab chiqarish tarmoqlarida 50 kishi, ilmiy xizmat ko‘rsatish, chakana savdo va boshqa noishlab chiqarish sohalarida 25 kishi ishlaydigan korxonalar kichik korxona hisoblanadi. |
