A. R. Jo‘raev, A. M. Shoimov, J. E. Pardaboev

1.5. Fan texnika taraqqiyotini jadallashtirish omillari va 
istiqbollari
Fan quyidagi xususiyatlarga ega: 
- universalllik - tadqiq etilayotgan ob’yekt to’g’risida mavjud 
bilimlarni ular qanday olingan bo’lsa, shunday holatga taqdim etadi; 
- fragmentarlik - ob’yektiv borliqning jamini emas, balki unga 
xos ayrim fragmentlarni yoki ularning parametrlarini o’rganadi. Fan 
o’z navbatida alohida predmetlarga bo’linadi; 
- umum ahamiyatlilik - olingan bilimlar barcha insonlar uchun 
foydalidir, chunki fan tili yagona bo’lib, u odamlarni birlashtirishga 
harakat qiladi; 
- tizimlilik - fan bir-biri bilan bog’lanmagan qismlardan tashkil 
topgan emas. U o’ziga xos tartibga egadir; 
- sinalganlik - xulosalar ma’lum qoidalarga binoan tekshirilishni 
talab qiladi va undan o’tkaziladi; 
- ratsionallik - bilimlar oqilona ish yuritish va mantiq 
qonunlariga tayangan holda olinadi, empirik daraja chegarasidan 
o’tuvchi nazariyalar va ularni asoslarini shakllantiradi. 
Tabiiy-ilmiy bilishning shakllariga - nazariy tizimning muhim 
elementlari hisoblangan muammo, gipoteza, nazariya, prinsiplar, 
kategoriya hamda qonunlar kiritiladi. 
Muammo - tadqiqotchi tomonidan anglangan, mavjud bilimlar 
javob bera olmaydigan masalalardir. Ilmiy muammoni to’g’ri tanlash 
juda muhimdir. 
Ilmiy gipoteza - bu haqiqiyligi yoki noto’g’riligi hali 
isbotlanmagan bilimlardir. Gipoteza ilmiy tadqiqot jarayonini ma’lum 
yo’nalishda yo’naltiradi, yangi-yangi dalillarni va ma’lumotlarni 
to’plashga yordam beradi. 
Nazariya - haqiqatligi isbotlangan bilimlardir. 

---

12 
О’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi bozor iqtisodiga 
о’tish davrida ilmiy-tekshirish muassasalari olib borayotgan asosiy, 
amaliy va innovatsion tadqiqotlarga katta e’tibor qaratadi. Bugungi 
kunda yuqori bilimni talab qiluvchi mahsulotlar va ilmiy-tekshirish 
muassasalari xizmatlarini keng targ’ib qilish, muhim amaliy ilmiy 
natijalardan foydalanishning yangi yо’llari aniqlanib, hayotga tatbiq 
qilinmoqda, О’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi ilmiy 
bо’limlari faoliyati takomillashtirilmoqda.