A. R. Jo‘raev, A. M. Shoimov, J. E. Pardaboev

12.2. Elektr texnik po’latlarga ishlab chiqarish va ishlov berish
 
Elektr o‘tkazuvchanlik. Metallarda elektr o‘tkazuvchanlik har xil 
bo‘ladi. Ayrim metallar elektrni yaxshi o‘tkazadi. Metallarning 
harorati oshishi bilan elektr o‘tkazuvchanligi kamayadi va aksincha. 
Metall absolut nol (–237°C) gacha sovitilganda uning elektr qarshiligi 
nolga teng bo‘lib qoladi. Konstruksion po‘latlarda uglerod miqdori 
0,5—0,6 % dan oshmaydi. Konstruksion po‘latlar uglerodli va 
legirlangan bo‘lishi mumkin. Mashinasozlikda mashinalarning 
detallari va konstruksiyalarini tayyorlash uchun keng ko‘lamda 
ishlatiladigan po‘latlar konstruksion po‘latlar deyiladi. Konstruksion 
po‘latning texnologik xossalari yaxshi bo‘lishi bilan birga, nihoyatda 
puxta, plastik va qovushqoq bo‘lishi kerak. Po‘lat yaxshi 
deformatsiyalanishi (bolg‘alashda va shtampovkalashda) lozim, unga 
qirqish yo‘li bilan ishlov berish oson bo‘lishi, yaxshi 
payvandlanadigan va toblashda darz ketmasligi kerak. Uglerodli 
konstruksion po‘latlar ishlab chiqarish usuliga ko‘ra, marten va 
konverter (Bessemer va Tomas) po‘latlarga bo‘linadi. Odatdagi sifatli 

---

119 
(DST 380-71) va sifatli (DST 1050-74) uglerodli konstruksion 
po‘latlar farqlanadi. 
Bugungi bo‘lib o‘tgan “Havfli ishlab chiqarish ob’ektlarida 
sanoat xavfsizligi to‘g‘risidagi matbuot anjumanida o‘tgan yillar 
davomida qonun talablari nazorat osti korxonalar tomonidan 
bajarilishi xolati bo‘yicha atroflicha axborot berildi va kelajakda 
korxonalarda Qonun talablari bajarilishida og‘ishmay bajarilishi 
kerak bulgan ishlar bo‘yicha muxim tavsiyalar berildi. 
Xammamizga ma’lumki, xar yili yurtimizda yangi zamonaviy, 
ilg‘or texnologik jixozlangan ishlab chiqarish korxonalari ishga 
tushirilmoqda va ularda albatta xavfli ishlab chiqarish tenologiyalari 
yoki qurilmalari ishlatiladi. Xozirda jami 37 mingdan ortiq xavfli 
shlab chiqarish ob’ektlarida 158 mingdan ortiq xavfli texnik 
qurilmalar ishlatilmoqda. 
O‘ta muxim bunday soxani tartibga solish va munosabatlarni 
tizimlashtirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasining xavfli ishlab 
chiqarish ob’ektlarining sanoat xavfsizligi to‘g‘risida qonuni 2006 yil 
28 sentyabr kuni qabul qilingan.