A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

■220 kV. 5 0 Hz
- m -
J k V
Г -
5 3
7.2-rasm . O 'z g a r m a s tokli ele k tr t a ’m i n o t chizm asi
U s h b u m a q s a d l a r d a t r a n s f o r m a t o r l a r , t   r i l a g i c h l a r va 
b o s h q a q u r i l m a l a r d a n f o y d a l a n i l a d i . Y a r i m o ' t k a z g i c h l i
t o ' g ' r i l a g i c h l a r k e n g q o 'H a n i li b , u l a r o ' z i n i n g c h i d a m l i l ig i ,
q u rilish , x iz m a t k o 'r s a tis h va b o s h q a r is h ish la rin in g soddaligi 
va ix c h a m lig i b ila n ajralib tu r a d i. O 'z g a r u v c h a n t o k n i n g b a r c h a
q u r ilm a la r i to rtish n im s ta n s iy a s in in g o c h i q m a y d o n i d a , t o ' g ' -
rilagich va q o ' s h i m c h a a g r e g a tla r esa y o p iq b i n o l a r d a jo y la s h -
123

---

tiriladi ( 7 . 3 - r a s m ) . E le k tr e n e rg iy a to r tu v c h i n i m s ta n s iy a la r d a n
t a ’m i n o t liniyalari o rq a li k o n ta k t ta r m o g 'i g a u za tilad i. 0 ‘zg a r- 
m a s to k tiz im i n i n g asosiy k a m c h ilig i — k u c h la n is h n in g n isb a ta n
k ich ik (3 kV) b o 'lish i sababli, k o n ta k t ta r m o g 'i b o 'y la b elektrli 
h a r a k a t tark ib ig a k a tta to rtu v c h i tokli ( k u c h la n i s h n i n g to k k a
k o 'p a y tirilg a n ig a ten g ) quvvat olib kelinadi. L o k o m o tiv n in g tok 
qa b u l q ilgic hla rida k u c h la n is h n i kerakli d a r a ja d a ushlab turish 
u c h u n tortish nim stansiyalari bir-biriga y aqin ( h a r 10—20 k m ) 
m a s o f a d a j o y l a s h t i r i l a d i , k a tta t o k l a r n i u z a ti s h u c h u n esa 
k o n ta k t s i m la r in in g kesim yuzasini o s h iris h g a t o 'g 'r i keladi.
Y u k ta sh ish h a jm i o 's g a n d a q o 's h i m c h a to rtish n i m s t a n ­
siyalari q u rila d i, k o n t a k t s im la r in in g k e sim yuzasi osh irilad i 
( k u c h a y tir u v c h i s im la r osiladi va b o s h q a la r ) , c h u n k i p o y e z d la r 
s oni va m a s s a s in in g o sh ish i k u c h la n is h n i keskin p a sa ytirm a sligi 
kerak. O 'z g a r m a s tokli e le k tr t a ’m in o tid a g i k a m c h ilik la rn i y o '-
q o t i s h n i n g ra d ik a l u suli, k o n t a k t t a r m o q l a r i d a k u c h l a n i s h n i
ro stla b tu r u v c h i tizim y aratish d ir.
O 'z g a r u v c h a n to k d a k u c h l a n i s h n i n g sezilarli o sh ish i n atija- 
sid a k o n ta k t t a r m o g 'i q u v v a tin in g o sh ish i y u q o ri k u c h la n is h d a
i s h l a s h g a m o ' l j a l l a n g a n , b i r m u n c h a q i y i n t a y y o r l a n a d i g a n
to rtish m o to r l a r i n i ishlab c h iq is h n i t a la b qiladi (e le k tr q u r ilm a
izolatsiyasi o ' t a m u r a k k a b la s h a d i, h a v o n i n g io n la s h g a n q a t l a ­
m in i e le k tr y orib o 't i s h i xavfi o sh a d i va b o s h q a la r ).
2 5 — 28 kV k u c h la n is h li b ir fazali o 'z g a r u v c h a n to k tizim i 
M D H t e m i r y o 'l l a r i d a p o y e z d la rn i to rtish u c h u n ken g q o 'l l a ­
niladi.