A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

7 .4 . E lektr t a ’m inot uskunalarini ishlatish
T o r t u v c h i n i m s ta n s iy a la r , k o n t a k t t a r m o q l a r i , u s t a x o n a -
lar, t a ’m ir la s h - ta f tis h sexi, o m b o r x o n a x o bjaligi va b o s h q a l a r
e n e r g i y a t a ’m i n o t i u c h a s tk a s i ( e l e k t r t a ’m i n o t d is ta n s iy a s i)
q a r a m o g ‘id a b o l i b , u la r o ‘z g a r m a s t o k d a 150— 250 k m yoki 
o kz g a r u v c h a n t o k d a 2 0 0 — 300 k m u z u n lik d a g i liniya la rga x iz m a t 
k o T s a ta d i. T o r t u v c h i n im s ta n s iy a la r q o ' l d a b o s h q a r ila d ig a n va 
te l e m e x a n ik b o s h q a r u v li b o 'l a d i . B irin c h i h o l a t d a n im s ta n s iy a -
n i n g ish ch i x o d im la r i q u r i l m a l a r ishini b o s h q a r is h va n a z o r a t
qilish n i a m a l g a o s h ira d ila r . E le k tr t a ’m i n o t asosiy o b y e k tla r in i 
e n e rg iy a d is p e tc h e r i p o s tid a n m a so fa li b o s h q a r is h d a t e le m e x a -
n i k a n i n g q o ‘ll a n i s h i m e h n a t u n u m d o r l i g i n i n g o s h i s h ig a va 
s h t a t l a r q i s q a r i s h i g a o lib k e la d i. N i m s t a n s i y a l a r n i o p e r a t i v
j a m o a b ila n b o s h q a r is h va u y d a n tu r ib n a v b a tc h ilik qilish usuli 
k e n g ta r q a ld i. E le k tr t a ' m i n o t q u r ilm a la r i te le b o s h q a r u v in in g
z a m o n a v i y tiz im i ,,L is n a “ k o m p le k s i h is o b la n a d i. In te g ra l sxe- 
m a li m i k r o p r o t s e s s o r l a r v a b o s h q a y a n g i e l e m e n t l a r b i l a n
e le k tr t a ’m i n o ti n i a v t o m a t i k b o s h q a r u v tiz im la ri ishlab c h iq il- 
m o q d a .
K o n t a k t t a r m o g ‘in i, b o ‘y l a m a e le k tr t a ' m i n o t liniyasi o ‘t-
k a z g ic h la rin i, y u q o ri voltli lin iy a la rn i va p e r g o n la r d a 40 0 kV 
g a c h a b o ' l g a n k u c h l a n i s h l i l i n i y a l a r g a x i z m a t k o T s a t i s h n i
k o n t a k t t a r m o g 'i h u d u d la r i a m a lg a o sh irad i.
E n e r g o u c h a s t k a ta rk ib ig a u z u n lig i 3 0 — 50 k m b o 'l g a n b ir 
n e c h a s h u n d a y h u d u d l a r kiradi. H u d u d n a v b a tc h i p u n k tla r id a
x o d i m la r u c h u n b i n o , u s ta x o n a la r , a v t o m o t r i s a ( a v to d r e z in a )
g arajlari, o m b o r x o n a l a r jo y la s h g a n . N a v b a t c h i p u n k t s h u n d a y
j o y la s h g a n k i, u n d a n tik lo v c h i a v t o m o t r i s a l a r ( a v to d r e z i n a l a r )
te z lin iy a g a c h i q i b k e ta o la d i. E n e r g o d i s p e t c h e r va b o s h q a
x i z m a t l a r b ila n o p e r a tiv s o 'z la s h u v u c h u n n a v b a tc h i p u n k t -
lari d i s p e t c h e r l i k s e l e k t o r v a b o s h q a a l o q a t i z i m l a r i b ila n
j i h o z l a n g a n . Ish la b c h iq a r is h jo y la ri b ila n s o 'z la s h u v la r a lo q a
liniyasi s im la rig a u l a n a d i g a n k o ' c h m a te l e f o n d a yoki a v t o b l o ­
k iro v k a signali y o n i d a o 'r n a t i l g a n te l e f o n d a , yoki a v to m o tr is a
r a d io a lo q a s i o rq a li a m a lg a osh irilad i.
E n e r g o d i s p e t c h e r l i k g u r u h i k o n t a k t t a r m o g ' i n i u z lu k s iz
e le k tr e n e rg iy a b ila n t a ’m i n la s h n i b o s h q a r a d i. N a v b a t c h i e n e r ­
g o d i s p e t c h e r q o 'l i o s tid a to r t u v c h i n im s ta n s iy a k o n ta k t t a r m o g 'i
131

---

h u d u d i ish ch ilari va e le k tr u z a tis h liniyasiga x iz m a t kcVrsa- 
t a d i g a n x o d i m la r b o l a d i .
K o n t a k t t a r m o g ‘i h u d u d i ishchilari k o n t a k t t a r m o g h h o la -
tini t e k s h ir a d i, jo r iy h o la tin i t a ’m in la y d i, t a ’m irla y d i va tik- 
laydi. B ir q a t o r t a ’m i r l a s h va x i z m a t ishlari k u c h l a n i s h n i
o ‘c h i r m a s d a n va p o y e z d la r h a r a k a tin i t o 'x t a t m a s d a n a m a lg a
o sh irilad i. B u n d a y ishlarni a m a lg a o s h ir is h d a te x n ik a xavfsizligi 
q o id a la r ig a q a t ’iy rioya qilish kerak.
Q is h v a q tla r id a is h o n c h li to k q a b u l qilishni a m a lg a o sh irish
u c h u n k o n ta k t s im la r id a hosil 
b o ‘la d ig a n m u z g a q a rsh i k u ra s h
olib b oriladi. M u z n i tu s h iris h u c h u n k o n t a k t sim lari k a tta to k
b erilib qizitilishi yoki t e b r a n m a q a b u l q ilg ic h la r, tir n a g ic h va 
b o s h q a l a r y o r d a m i d a m e x a n i k usul q o d la n is h i m u m k in .