A sh. Shorustam ov, R. Y. Abdullayev

8 .9 . T eplovozlarda elek tr uzatish tizim lari va 
yordam chi elek tr uskunalar
E n g k o 'p ta rq a lg a n e l e k t r u z a tg ic h li te p lo v o z la r ish lash i- 
n i n g p r i n s i p i a l c h i z m a s i q u y i d a g ic h a . D i z e ln i n g tirsakli vali 
a s o s iy t o r t i s h g e n e r a t o r i y a k o r in i a y l a n t i r a d i va o 'z g a r m a s
1 4 9

---

e l e k t r to k i is h la b c h i q a r a d i . U s h b u t o k h a r a k a t l a n t i r u v c h i
e le k tr dvigatellarg a b o ra d i va yak o rla ri a y la n ib to rtis h r e d u k -
to rla ri o rq a li y e ta k c h i g 'ild ir a k ju f tla r in i h a r a k a tg a k eltiradi.
O 'z g a r m a s to k li t o r t u v c h i g e n e r a t o r d i z e l n i n g m e x a n i k
e n e rg iy a sin i e le k tr e n e rg iy a g a a y la n tira d i h a m d a d iz e ln in g o 't
o lish ig a x iz m a t qiladi. Bu j a r a y o n d a g e n e r a t o r e le k tr dvigatel 
re jim id a ishlab a k k u m u l a t o r b a ta r e y a la r id a n t a ’m in la n a d i.
H a r b ir d v igatel g 'ild ir a k la r n i a y la n tira d i. T e p lo v o z la r d a
ikki m a s h in a li ag reg at o 'r n a t i l g a n b o 'lib , u n in g vali r e d u k to r
o r q a li d i z e l d a n a y la n tir ila d i. U q o 'z g 'a t g i c h va y o r d a m c h i
g e n e r a t o r d a n i b o r a t . Q o ' z g ' a t g i c h t o r t u v c h i g e n e r a t o r n i n g
c h u l g 'a m l a r i n i e le k tr tok i b ila n t a ’m in la y d i. Y o r d a m c h i g e n e ­
r a t o r a k k u m u l a t o r b a ta r e y a la r n i t o 'l d i r i s h , y o r d a m c h i e le k tr 
d v i g a t e l l a r n i t a ’m i n l a s h , y o r i t i s h va b o s h q a r u v z a n ji r la r i n i
t a ’m in la s h u c h u n x iz m a t qiladi.
A k k u m u l a t o r b a ta r e y a la ri b o s h q a r u v z a njirla ri va yoritish 
m o s la m a la r in i dizel is h la m a g a n v a q t d a va d iz e ln i o ' t oldirish 
v a q tid a to k b ila n t a ’m in la s h u c h u n x iz m a t qiladi. T e p lo v o z n in g
e l e k t r a p p a r a t l a r i q a to r ig a k o n t a k t o r l a r , re le la r, k o n tr o lly o r ,
re v e rso r va s h u k a b ila r kiradi.
B o s h q a r u v p u l t id a jo y la s h g a n k o n t r o l l y o r b ila n t e p lo v o z
h a r a k a ti b o s h q a r ila d i. K o n t r o lly o r n in g asosiy dastagi h a r a k a ti 
o r q a li dizel v a lin in g a y la n is h tezligi b o s h q a r il a d i va revers 
dastagi o rq a li h a r a k a t y o 'n a lis h i o 'z g a r tir ila d i. T e p l o v o z n in g
asosiy dastagi 15 ishchi h o l a t d a n ib o rat b o 'lib , u la r n in g h a r
biriga d iz e ln in g m a ’l u m tezligi t o 'g 'r i keladi.
R e v e r s d a s ta g i ikki is h c h i h o l a t i g a ega: „ O l d i n g a " va 
„ O r q a g a " . S h u d a s ta k o rq a li m a s h i n i s t re v ers valini b u r ib , 
u n in g y o r d a m i d a to r tu v c h i e le k tr d v ig a te lla rn in g c h u l g 'a m l a r i d a
to k y o 'n a li s h i n i o 'z g a r tir ib t e p lo v o z y o 'n a lis h in i h a m o 'z g a r -
tiradi.