A., Sharipova sh. S. Kasbiy ta`lim metodikasi
Download 2.97 Mb. Pdf ko'rish
|
KASBIY TALIM METODIKASI Дарслик PDF
|
O’quv maqsadi Didaktik tamoyillaridan biri ko`rgazmalilik usuli, o‘quv-ishlab chiqarish vositalariga oid ma’lumotlarni nazariy jihatdan o’rganish 184 Ko‘rsatmalilik tamoyili o‘qitish maqsadlariga mos bo‘lib, materialning mazmuni bilan belgilanadi. Bu materialni o‘rganish esa o‘quvchilarni chinakkam ilmiy va hayotiy muhim bilimlar bilan qurollantirishi kerak. Ko‘rsatmalilik bu bilimlarni yaxshiroq o‘zlashtirib olishga hamda ularning hayot bilan, mehnat amaliyoti bilan bog‘lanishiga yordam beradi. Mashg‘ulotlarda turli xil ko‘rsatmali qurollarni qo‘llash o‘quvchilarning fikrlash faoliyatini aktivlashtiradi, ularning diqqatini safarbar etadi. Shuning uchun ko‘rsatmalilik vositalari o‘qitishning hamma bosqichlarida: o‘quvchilarning yangi materialni idrok qilishlarida, bilimlarni mustahkamlashda, tekshirish hamda amaliy faoliyatda va ishda qo‘llashlarida, mehnat ko‘nikmalari va malakalarini hosil qilishda tatbiq etiladi. Bilimlarni iloji boricha ko‘rgazmali va real hayotga yaqin qilib tatbiq etish - bir tomondan tilning tushunarligini va o‘qitish jarayonida audio-vizual vositalardan foydalanishni talab qilsa, ikkinchidan u bevosita ish jarayonida va real holatda o‘qitishni talab etadi. Hozirgi paytda ta'lim-tarbiya tizimida o’qituvchining tahsil oluvchilar bilan jonli muloqot va munosabati muhim ahamiyatga ega bo’lganligiga qaramay, u yagona axborot manbai bo’la olmasligi hayotiy haqiqat. Shuning uchun ham ta'lim-tarbiya ishini osonlashtiradigan va samaradorligini oshirish omillaridan keng foydalaniladi. Ana shunday omillardan biri o’qitishning texnikaviy vositalaridir. O’qitishning texnik vositalari deganda ta'lim-tarbiya jarayoni ishtirokchilarining hamkorlik faoliyatini ta'minlab, uning samaradorligini oshirish, ta'minlash maqsadida foydalaniladigan qurilmalar tizimi tushuniladi. Barcha o’qitishning texnik vositalarini shartli ravishda uch asosiy guruhga bo’lish mumkin. Audiovizual vositalar (kinoproektsiya, diaproektsiya va epiproektsiyalar, ovoz yozib olish, televidenie, radio); Jihozlar, uskuna va asboblar; Dasturli (kompyuterli) ta'lim vositalari. O’qitishning texnik vositalaridan ta'lim-tarbiya jarayonining tashkil etuvchi komponentlari bilan uzviy bog’liqlik va munosabatlarini hisobga olgan holda 185 foydalanish zarur. Aks holda mashg’ulot samarasini umuman yo’qqa chiqarish ham mumkin. Mashg’ulotda o’qitishning texnik vositalaridan foydalanish yordamchi harakterga ega bo’lib, ularni tanlash, ishlatish vaqti va joyi darsning umumiy rejasida maqsadlarga muvofiq ravishda belgilanadi. Hozirgi paytda ta'lim-tarbiya jarayonida muhim ahamiyatga ega bo’lganligiga qaramay, u yagona axborot manbai bo’la olmasligi xayotiy haqiqat. O’quv xonalarini o’qitishning texnik vositalari bilan jihozlashda quyidagi texnikaviy-pedagogik talablar qo’yiladi: - o’quv xonalarini o’qitishning texnik vositalari bilan jihozlashda o’quv jarayonida ulardan majmuaviy tarzda foydalanishni hisobga olish zarur; - o’quv xonasining istalgan joyidan yaxshi ko’rish va eshitish imkoniyatining mavjudligi; - o’quv xonasida, shovqin, yoritilganlik, namlik me'yorlarini ta'milanishi; - oddiy, arzon, xavfsiz, uzoq muddat buzilmay ishlashi. Ta'lim-tarbiya ishida texnik vositalardan foydalanish avvalo didaktik printsiplarga amal qilishni ko’zda tutadi. Masalan, ko’rsatmalilik printsipi real ob'ekt bilan mavhum tasavvurning birligini ifodalaydi. Real ob'ekt yoki uning tasvirini ko’rish (idrok etish) inson uchun uni bilishning dastlabki va eng oddiy akti hisoblanadi, aniq tasavvurlar va mavhum tushunchalar hosil qilish uchun asos vazifasini o’taydi. Ta'lim-tarbiya ishida ko’rsatmalilik tamoyiliga amal qilish zaruriyati insonning fikrlash xususiyatidan kelib chiqadi. Insonning fikrlash xususiyati ma'lumdan mavhum tomon rivojlanadi. Tushuncha va mavhum qonun-qoidalar aniq kuzatishlarga asoslansa, ularning mohiyat mazmuni ancha oson va tez shakllanadi. Inson tafakkurining rivojlanishi uning yoshiga, Hayotiy tajribasi kabilarga bog’liq bo’lib, ta'lim-tarbiya jarayonida hisobga olinishi, aniq dalillar va obrazlardan ajralib qolmasligini talab etadi. Tasviriy ko’rsatmalardan quyidagi hollarda foydalaniladi: -o’rganiladigan ob'ekt juda katta yoki kichik bo’lganda: 186 -o’rganiladigan ob'ektni bevosita ko’rish mumkin emas: -tushuncha va xulosalarni grafik tarzda ifodalash mumkin bo’lganda: -murakkab ob'ektlarni soddalashtirish yoki ishlash tartibini ko’rsatish zarur bo’lganda: -ob'ektning eng harakterli zamon va makondagi holatni qayd etish va ko’rsatishda va shu kabilarda. Ko’rsatmali qo’llanmalarga quyidagi talablar qo’yiladi: -barcha talabalarga yaxshi ko’rinadigan darajada katta bo’lishi: -o’quv xonasining istalgan joyidan bemalol o’qilishi: -muhim detallar va yozuvlarning boshqa diqqatni o’ziga tortuvchi rang bilan alohida bo’yalishi: -tasvirlar imkon qadar ob'ektning asl rangiga mos bo’lishi: -tasvirlarning estetik did bilan rasmiylashtirilishi: -matnning haddan tashqari ko’p bo’lmasligi: -tasvirlangan ob'ektlarning tabiiy vaziyatda ko’rsatilishi: -masshtabga rioya qilishi: -arzon, qulay, uzoq vaqt o’z holatida saqlanishi va shu kabilar. Shu o’rinda ko’rsatmali qo’llanmadan foydalanish maqsad bo’lmay, balki natijaga erishish vositasi ekanligini unutmaslik zarur. Ko’rsatmali qo’llanmalardan foydalanishda o’quv materialining mazmuni va vaqtini hisobga olish zarur. Mashg’ulotda ko’rsatmali qo’llanmalardan haddan tashsari ko’p ham foydalanish yaxshi natija bermaydi. Namoyish qilinayotgan materiallarni idrok etish jarayonida tahsil oluvchilar sezgi organlarining (ko’rish, eshitish, hidlash, ta'm bilish) ko’proq jalb etish zarur. O’qituvchining so’zi bilan ko’rsatmalilikning uyg’unligi katta ahamiyatga ega. Ko’rsatmali qo’llanmadan foydalanishganda beriladigan izoh. Tahsil oluvchilar diqqat-e'tiborini asosiy materiallarga qaratilishini ko’zda tutadi. Ushbu vositalardan foydalanishda ularni muayyan maqsad, maxsus soha va usullarga mos holda tanlash muhim o’rin tutadi. Eng muhimi shundaki, amaliyot o’qituvchisi o’quv va ko’rgazmali vositalarni ishlata olishni va ulardan maqsadga 187 muvofiq va oqilona tarzda foydalanishni bilishi kerak. Texnik vositalardan foydalanilayotganda yuzaga keladigan texnik muammolarni hal qila oladigan bo’lishi lozim. Masalan: tikuv mashinasi ishida sodir bo’ladigan nuqsonlarni bartaraf eta bilishi, asosiy sozlanishlarni bajarishi va mashinani ishchi holatiga keltira olish kerak, ya'ni o’z kasbiy sohasining moyhir ustasi bo’lishi kerak. Amaliyot o’ituvchisi o’z kasbiy sohasi uchun qanday materiallar, qanday yangiliklar borligiga, shuningdek, qaysi maxsus sohalarda uning o’zi yangiliklar qila olishi mumkinligi yuzasidan umumiy tushunchaga ega bo‘lishi lozim. Ko’pincha o’qituvchilar doska tasvirlari, flipchart tasvirlari va proektor slaydlari kabi vizual vositalarni o‘zlari ishlab chiqadilar. Download 2.97 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|