A. Temur-lotin p65

AMIR TEMURNING OVRO'PALIK «O'G'LI»
1402-yilning bahori.
K astiliyaning tirishqoq va xayolparast qiroli H enri III 
(1390—1406) tash ab b u si bilan jo 'n a tilg a n elchilar Tur- 
kiy ag a yetib kelishdi. U lar orasida Segoviya viloyatidan 
arevalolik H ern an Sanches de P alasuelas ham b o r edi. 
U ja su r, q u v y ig it edi. O 'z i to 'g 'r is o 'z , m ard, ja s u r 
b o 'lg an lig i bois ad olatli insonlarni g 'o y a t sevar, h u rm at 
qilar edi.
E lch ilar d a stla b B oyazid h u z u rid a b o 'lis h a d i. Bu 
p a y td a tu rk la sh k a rla ri A n q a ra q a rs h is id a ja m la n a - 
y o tg a n edi.
H e r n a n e lc h ila r b ila n b ir g a A n q a ra q a l'a s in in g
u c h q a v a t d e v o rla ri o rtid a tu rib , ra q ib id a n c h o 'c h i- 
g a n B o y azid n in g o 'z la sh k a rla rin i A n q a ra d arv o zasi 
y o n id a n q o 'z g 'a tib , q u la y v a ziy atn i q o 'ld a n b erg a n i- 
ni, tu ro n lik ajoyib su v o riy la rn in g b u y e rg a g 'o lib o - 
n a y e tib k elish larin i, m u h o ra b a d a tu rk q o 's h in in in g
y a k s o n e tilish in i, ta slim b o 'lg a n s h a h a rg a o m o n lik
e 'lo n q ilg a n A m ir T e m u rn in g sh a x s a n o 'z i ta n ta n a
b ila n q a d a m ra n jid a q ilish in i o 'z k o 'z i b ila n k o 'rd i.
Elchilar g 'o lib tu ro n lik larg a peshvoz chiqdilar. Amir 
T em ur ularni b a g 'o y a t k a tta h u rm at b ilan qarshi oldi 
va u larn in g h ar bir istagini ro 'y o b g a ch iq arish g a hara- 
k a t qildi. B unday iltifotdan ru h lan g a n H ern an erkalik 
b ilan U lug' A m irdan so v g 'a sifatida sh am sh ir so'radi. 
lin in g istagi shu zahoti bajo keltirildi. H ern an b u bilan 
tinchim adi: u o'z ism i-sharifiga S oh ibq iron ning ismini 
q o 'sh ib olish n iy atid a ek an lig in i bildiradi. Bu iltim os 
ham h e c h b ir istisnosiz qondiriladi. Ishonchli m anba- 
la rd a q a y d etilish ich a, A m ir T em u r g 'a la ti elch in in g
q u vlig id an ta'sirlan ib , u n g a tu rk la rd a n o lin gan avliyo 
M ikoilning ajoyib haykalch asin i ham to rtiq qiladi. U zoq 
s a y o h a td a n q a y tg a n H e rn a n u n i A revalo y a q in id a g i 
ch erk o v g a h ad y a qilgan. Shunisi qiziqarliki, uzoq yillar
23

---

m obaynida arevalolik d e h q o n lar b u h ay k alch a to 'g 'ri- 
sid a m a g 'ru rla n ib so 'zlab y u rg a n la r h a m d a b u n o d ir 
h ad y an i «Amir T em ur d engiz ortidagi o'lk alardan » olib 
kelgan, d ey a b o t-b o t eslab turganlar.
H enri III n in g dip lom atik ta sh a b b u sid an ilhom lan- 
g an Amir T em ur ham o'z elchilarini y o 'lla sh g a qaro r 
qildi. Elchilarga qo'shib Boyazid haram idagi u ch nasro- 
niy asirani ham K astihya qiroU h uzu rig a jo'natadi.
U ch asira h aq id a g i shov-shuvlar b u tu n O v ro 'p a g a
tarqaydi. Ispaniyaning h a r b ir shahar, q ish lo g 'id a zebu 
ziynat ortilgan sh arq o n a karvonga, u ch q ah ram o n qiz- 
g a ahoU g 'o y a t k a tta qiziqish bilan qaraydi, h a tto u lar 
to 'g 'ris id a ehtirosU q o 'sh iq la r ham to'q ilad i.
Bu p a y td a H e rn a n x u s h x a b a rn i y e tk a z is h u c h u n
qirol h u zu rig a oshiqadi.
Elchilar safida g uru h rahbari Payo Gomes, M uham ­
m ad al-Keshiy, u ch asira ayol, b esh tatar va u ch sharq 
n asroniylari b o r edi. U lar orasid ag i AnjeUna d e G res 
x o n im n ih o y a td a la to fatli, su lu v ayol edi. K astiliy a 
admirali, shoirtabiat M iser Fransisko Im perial ismli kishi 
K ud alk u n v ir q irg 'o q la rid a sayr etib y u rg a n h u rliq o n i 
ko'rib, h usnig a m ahliyo b o 'lad i va u n g a atab sh e 'r bitadi:
Go'zal, nozik, lobar,
Sarviqomat dilbai,
Oliyjanob va kamtar,
O’zgalarga mehribon,
Qirolga hadya bo'lib,
Latofatga to'Iib,
Bu oqsuyak ayol 
Olis Sharqdan kelardi.
A m ir T em u r « o 'g 'li» H e rn a n k e ltirg a n x u sh x a b a r 
H enri III ni ch in d an ham h a y ajo n g a soladi. A yniqsa, 
u ch h urliq o asiranin g b o sh id an k ec h irg an sarguzasht- 
la rin i g 'o y a t ta 's irla n ib tin g la y d i. K e y in c h a lik u b u
a y o lla rg a m u n o sib k u y o v la r ta n la y d i v a u la rg a yax- 
sh ig in a sep beradi.
24

---

O rad an yillar o'tadi. A mmo H ernan, elchilar va u ch
asira h a q id a g i v o q e a la r tild a n -tilg a k o 'c h ib , b u g u n
h a tto afsona sifatida b iz g ach a y etib keldi.
K eyinchalik H e rn a n n in g A revalo y aq in id ag i Rapa- 
riyegos cherkovi hovlisiga q o 'y ilg an q abr to sh ig a quyi- 
dag i so'zlar bitiladi:
«Bu y erd a qirol H enri III saroyining a'y o n i va u n in g
Amir T em ur hu zu rid ag i elchisi, m arham atli ritsar H er­
nan S anches de P alasuelas T am erlan dafn etilgan».
M ard, ja su r v a quv ritsar H ern a n n in g b u y u k Sohib- 
q iro n g a b o 'lg a n b e h a d h u rm a ti o ta -b o b o la rim iz n in g
adolatparvarligiga, h aq bilan n o h aq n i ajrata bilishlariga 
k o 'rsa tilg an ajoyib ehtirom dir.