A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi
-rasm. Polikompleksli membrana suv o’tkazuvchanlik koeffitsiyentini
Download 6.9 Mb. Pdf ko'rish
|
Polimer kompozitlar fizikasi
|
2.8-rasm. Polikompleksli membrana suv o’tkazuvchanlik koeffitsiyentini
KMS : MFO nisbatlarga bog’liq holda o’zgarishi. 1 - KMS – MFSI, 7 % triazinonli sikllar. 2 - KMS – MFSII, 15 % triazinonli sikllar. 80 2.5. Interpolimerli komplekslarning membranalari xossalari va ular asosidagi kompozit materiallar Polimer materiallarning yangi avlodi – interpolimer komplekslar o‘zining qator yangi va qimmatli xossalarini namoyon qilishi bilan hozirda texnika va qishloq xo‘jaligida keng amaliy tadbiqini topmoqda. Lekin, interpolimer komplekslar berishi mumkin bo‘lgan boy imkoniyatlarni hozirgi kunda juda oz darajadagi qismi amalda o‘z tadbiqini topmoqda xolos. Buni ko‘p tonnalardagi polielektro- litlarni va ular xossalarini sistemalashtirilgan ma‘lumotlari yo‘qligi, ya‘ni ko‘plab tadqiqotlar yo‘nalishi komplekslanish reaksiyalari kinetikasi qonuniyatlarini o‘rgatishga qaratilganligi bilan izoh-lanadi. Shu ma‘noda interpolimer komplekslar xossalarini o‘rganish va mahsulot xossalari bilan o‘zaro ta‘sirlashuvchi komponentlar xossalarining bog‘lanishini aniqlash hozirgi kunda katta ilmiy va amaliy ahamiyatga ega bo‘lib qoldi. Qator interpolimer komplekslar uchun xos bo‘lgan ilmiy muammolarni yechimi, berilgan xossaga ega yangi polimer mahsulotlarini olishga imkon beradi. Lekin bu yo‘nalishlardagi tadqiqotlar soni juda kam va ular ham PEK kabi sistemalar uchun bajarilgan. IPK-KMS-MFS pardalarning mexanik xossalarini o‘r- ganish, ularni bevosita suv va shamol erroziyalariga qarshi va tuproq melioratsiyalarida qo‘llash muammolarini dolzarbligidan kelib chiqadi. Turli tuzilmali IPK KMS-MFS pardalarni bir o‘qdagi cho‘zilishi 2.9-rasmda keltirilgan. Absissa o‘qi bo‘yicha namu- nani dastlabki ko‘ndalang kesimiga keltirib hisoblangan nisbiy deformatsiya ε (%), ordinata o‘qi bo‘yicha kuchlanish δ (MPa) 81 qo‘yilgan. Ko‘rinadiki, KMS va IPK pardalari 15% gacha bo‘lgan oraliqda elastik deformatsiyaga ega. Adabiyotlardan ma‘lumki, sellyuloza efirlari, jumladan KMS ham quruq havoli holatda xona haroratida shishasimon holatda bo‘ladi. Shuning uchun bir o‘qli cho‘zilish diagrammasida yuqori elastik defor- matsiya sohasi uncha katta emas (2.9-rasm 4-bog‘lanish). KMS va IPK deformatsiyali – mustahkamliklarini solishtirishlar (2.9- rasm 2 va 4 bog‘lanishlar) ko‘rsatadiki, ular bir turdagi deformatsiyali – mustahkamlik xossasiga ega va bir xildagi fizik holatda, ya‘ni shishasimon holatda bo‘ladi. Bunday hol kuzatilishini tabiiyligi shundaki, IPK mohiyati jihatdan mikrogeterofazali sistemani tashkil etib, unda uzluksiz faza vazifasini KMS o‘ynaydi. Dinamometrik bog‘lanishlar (2.9-rasm) deformatsiya qiymati kichikligi uchun o‘rganilayotgan ob‘yekt tuzilmasi haqida to‘la tasavvur bermaydi. Shuning uchun IPK pardalari tuzilishini dastlabki komponentalarni turlicha nisbatlarida baholash uchun elastiklik modulini aniqlash zarurati tug‘iladi, chunki uning qiymati o‘zaro ta‘sirlashuvchan komponentalar tuzilmasiga va zanjirlararo makromolekulyar ta‘sirlar takroriyligiga bog‘liq. Sharsimon holatdagi polimerlar uchun elastiklik moduli (E) asosan molekulalararo ta‘sir energiyasi bilan aniqlanadi. Shuning uchun uning kattaligi interpolimer o‘zaro ta‘sir intensivligi va tabiatiga bog‘liq bo‘lishi kerak. Ma‘lumki, polimer sistemaga ixtiyoriy makromolekulalar kinetik bukiluvchanligini pasa-yishga olib keladigan tashqi ta‘sir, sistema elastik xossalarini orti-shiga olib keladi. |
