A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi
-rasm. Potensiometrik titrlash bog’lanishlari IKM (1) va IKM bilan
Download 3.62 Mb. Pdf ko'rish
|
Polimer kompozitlar fizikasi-Umarov compressed
|
2.13-rasm. Potensiometrik titrlash bog’lanishlari IKM (1) va IKM bilan
fosfogips aralashmasi (2), aralashmada fosfogips konsentratsiyasi 0,7 massa foiz, IKM -0,0025 asos, mol/litr X chizma 94 XI chizma bu yerda IKM va MFS dan tashkil topgan ozod soha - fosfogips zarralari. KMS xossalarini yaxshilash maqsadida kompozitlarga poli- dispersli qum kiritiladi. Qum makromolekulalar bilan kimyoviy ta‘sirlashmaydigan to‘ldiruvchi vazifasini o‘taydi. Bundan kelib chiqadiki, IKM - MFS va qum bilan fosfogips o‘rtasida reaksiya parallel amalga oshiriladi. Shu tufayli IKM - MFS, fosfogips va qum bo‘lgan sistemada har uchta komponentani ichiga olgan murakkab kompleks zarralar XII chizmadagi kabi yuzaga keladi. XII chizma bu yerda – IPK, – fosforgips zarrasi, – qum. 95 Interpolimer kompozit materiallardagi zarralarda ro‘y beradigan IKM-MFS va fosfogipsni fosforli guruhlari o‘rtasida vodorod bog‘lari hosil bo‘lishiga olib keluvchi polikompleks zar- ralarini yuzaga keltiradigan muvozanatli assotsiatsiya reaksiya- larini qarab o‘tilishi bilan bir qatorda, o‘rganilgan sistemalarni birgalikda ko‘rib chiqilishi fosfogips zarralari bilan MFS ta‘sir- larini ta‘vsiflashga imkon yaratadi va hosil bo‘ladigan IKM tuzilishi haqida eng umumiy xulosalar qilishga yordam beradi. IKM tuzilmasida MFS ni ozmi ko‘pmi cho‘zilgan halqa va dumlari bo‘lib, ular ozod bo‘g‘inlarni va fosfogips sirtida joy- lashgan fosfogips guruhlari bilan vodorod bog‘lari hosil qiluvchi o‘rtasida qumi bor fosfogipslardan iborat ketma-ketlikni o‘z ichiga olgan. Agar yuqorida ifodalangan hodisalarni, makromolekulalarni kolloid zarralar bilan ta‘sirini o‘rganishda qabul qilingan holatdan turib qaralsa, kolloid sistemani barqarorlashtiruvchi holat fosfogips zarralari bilan MFS qisqa zanjirlari ta‘sirlaridan kelib chiqadi deb tasdiqlash mumkin. Kuzatilayotgan hodisalar yaxshi va sodda holda polimerni kolloid zarralari bilan ta‘sirlashuvini kimyoviy komplementar makromolekulalar orasidagi reaksiya vaziyatidan qarash doira- sida tushuntirilishi mumkin. Kompozit morfologik tuzilmalari va ularni tashkil etuvchi komponentlarni shakllanishini optik mikroskop usuli yordamida o‘rganilgan. Mochevinoformaldegidli smola qotgandan keyin ko‘plab darzlari bo‘lganda yuqori mo‘rtlikni namoyon qiladi. Buni poli- merdagi disperslangan va u bilan kimyoviy bog‘lanmagan suvni xona haroratida asta-sekin bug‘lana boshlashi natijasida material darzlanishi ro‘y beradi deb tushunish mumkin. 96 IPK va IPK-MFS aralashmalari morfologiyasini o‘rganish natijalari ko‘rsatadiki, MFS kimyoviy tuzulishi va birinchi navbatda ularda interpolimerli o‘zaro ta‘sirlashish qobilyatini belgilovchi aminoguruhlar miqdori MFS tuzilmasiga kuchli ta‘sir qiladi. KMS bir jinsli matritsa hisoblanadi. Unga botirilgan alohida simmetrik zarralar esa, MFS polikondensatsiyalanishi natijasida hosil bo‘lgan dispers fazani ifodalaydi. Shunday qilib, IPK KMS-MFS polikondensatsiya maxsu- lotlari mikrogeterogen fazali sistemasini, yoki kompozitni vakili bo‘lib, unda KMS uzluksiz faza, MFS dispers faza vazifasini bajaradi. To‘ldiruvchining polimerlarga ta‘siri o‘ta ko‘p qirrali va murakkab bo‘ladi. To‘ldiruvchi kiritilgan polimerni kimyoviy, termodinamik, kinetik, tuzilmaviy, mexanik, fizik xossalari o‘zgarishida to‘ldiruvchining o‘rni yaqqol ko‘rinadi. IPK – MFS asosida olingan kompozitga fosfogips (10-15%) kiritilishi ancha tekis va mukammallashgan tuzilmaga olib keladi, bu holat birinchidan fosfogips zarralari o‘zini tuzilmalantiruvchi sun‘iy zaryadli- markaz sifatida namoyon qilishi bo‘lsa, ikinchidan uzliksiz faza – matritsadagi ozod suvni fosfoyarimgidrat bilan bog‘lanishi evaziga material tuzilmasi ancha yaxshilanadi. Uchinchidan, fosfogips tarkibida fosforli, oltingugurtli, krem- neftorvodorodli kislotalarni bo‘lishi uni kislotali xarakterini ortiqcha MFSlarni qotish jarayoniga kattalizator sifatidagi ta‘si- ridir. To‘rtinchidan, fosfoyarimgidratni xuddi gidravlik to‘quv- chi kabi gidratlanishi tufayli bo‘ladi. Bundan tashqari ortiqcha MFSni fosfogips bilan o‘ziga xos ta‘siri tufayli yirik g‘ovaklar soni kamayadi (darzlar to‘la yo‘qoladi). 97 MFS makromolekulasida ikkita juftlashmagan elektronli azot atomlari va fosfogips tarkibida kaltsiy kationlari mavjudligi molekulalararo ta‘sirni kuchaytirib, bir jinsli, yaxshi moslashgan kompozit olish uchun imkon beradi. Kompozit tuzilmasi qo‘shimcha to‘ldiruvchi, ya‘ni qum bilan to‘ldirilganda (massalar foizi 35) sezilarli darajadagi nuqsonsiz, yetarlicha mustahkam, bir jinsli tuzilmaga ega bo‘linadi. Namuna sirti silliqligi monolit tarzda ko‘rinadi va unda zarralar taqsimoti (qum) xuddi tosh terilgan sirtni eslatadi. Zarralar o‘zaro matritsa eritmasi bilan bog‘langan bo‘lib, sirtda alohida 0.2–0.02 mm o‘lchamli g‘ovaklar ko‘rinib turadi. Interpolimer kompozitlarni nisbatan qisqa davrdagi intensiv tadqiqotlarida aniqlangan o‘ziga xos xususiyatlari ularni amaliy qo‘llanish masalalariga e‘tiborni yanada kuchaytirib yubordi. Download 3.62 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|