A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi

5.19-rasm. Relaksatsiya vaqti taqsimoti. 
Avvalgidek egri chiziq ostidagi yuza relaksatsiya mexaniz-
miga va relaksatsiya vaqti taqsimot funksiyasiga bog‘liq emas. 
Tajribada kuzatilgan polimerlardagi dielektrik relaksatsiya 
jarayonini boshqacha ifodalash usulini Gavrileak va Negamilar 
chastotalar sohasi uchun taklif etishdi:
[
]
bu yerda 
va 
qabul qiluvchanlikni yuqori va past chastotali 
chegarasi, 
xarakterli relaksatsiya vaqti, va 0 bilan 1 
orasida yotadigan kattaliklar. Funksiya elementar Debay 
jarayonlari taxsimoti ko‘rinishida matematik tasvirlashi mumkin 
va u ayniqsa yuqori va past chastotalarda asimptotik bo‘lishini 
yaxshi ifodalab, juda katta chastotalarda dielektrik singdiruvchan-
likni mavhum qismi 
ga proporsional, past chastotalarda 
bo‘lishini oldindan ayta oladi. Ko‘plab sistemalar uchun 
bunaqa xarakter umumiy bo‘lib, ya‘ni universal dielektrik sado 
tushunchasi paydo bo‘lishiga olib keladi. U qattiq materiallarda 

---

216 
elementar Debay jarayonlari superpozitsiyasidan yuzaga kelmas-
dan, balki ko‘p jism o‘zaro ta‘siridan yuzaga keladi. Debay yarim 
aylanasini xarakterli buzilishi Devidson va Koul, Gavrileak va 
Negami tenglamalari uchun quyidagi 5.20-rasmda ko‘rsatilgan: 
5.20-rasm. Yarim aylanani xarakterli buzilishi 
Kolraush – Uilyams - Uotts va Gavrileak - Negamilarning 
yaqinlashishlari tajriba natijalarini ifodalash uchun qulay bo‘lib, 
ularni afzalligini bildirsada, ular relaksatsiya jarayonlari mexa-
nizmini tushuntirib bera olmaydi. Bu yaqinlashishlar vaqtli va 
chastotali sohadan mos holda chiqib keladi va ular analitik tarzda 

---

217 
biridan ikkinchisiga almashtirib o‘tishga imkon bermaydi. Lekin 
ularni ekvivalentligi sonli usullar bilan yechishda isbotlangan.