A. V. Umarov, G’. I. Muxamedov, X. O. Qo’chqorov // Polimerli kompozit materiallar fizikasi
Download 3.62 Mb. Pdf ko'rish
|
Polimer kompozitlar fizikasi-Umarov compressed
|
5.14. Polimerlarda kooperativ dipol relaksatsiyasi Amorf va qisman kristallangan polimerlarni farqlanuvchi tomoni, ularda shishasimon holatga o‘tishni mavjud bo‘lishidir. Past haroratlarda ko‘plab plastiklar qattiq va mo‘rt bo‘lib 220 qoladilar, yuqori haroratlarda esa ular kauchukni yoki terini eslatib katta bukiluvchanlikka va mustahkamlikka ega bo‘ladilar. Bir holatdan ikkinchi holatga o‘tish, nisbatan kichik harorat oralig‘ida ro‘y beradi va uni doimiy tezlik bilan uchli ignani botirib ko‘rish yoki osongina o‘rab ko‘rish bilan aniqlash mumkin. Bu o‘zgarishlarni birinchi tur fazaviy o‘tish deb bo‘lmaydi, chunki bunda o‘tishning issiqligi yutilmaydi ham chiqarilmaydi ham, zichligi va boshqa xossalari uzilishga uchramaydi, lekin qator xossalarini haroratga bog‘liqligi bo‘lib ikkinchi tur fazaviy o‘tish bo‘lishini ko‘rsatadi. Shishalanish haroratini, ya‘ni bir holatdan ikkinchi holatga o‘tish haroratini aniqlash uchun, ya‘ni ni – namuna hajmini va haroratini dilatometrda o‘zgarishini qayd qilib boriladi va hajmni haroratga bog‘lanish grafigidan og‘ish o‘zgarishi orqali topiladi (5.22- rasm). Shunday qilib topilgan o‘tish harorati sovitish tezligiga bog‘liq bo‘ladi. Masalan, polistrol uchun ga teng bo‘ladi, agar sovitish gradiyenti | | ga teng bo‘lsa, agar | | bo‘lsa . Odatda shishalanish harorati ni polimerli zanjirlarni segmental harakatchanligini katta o‘zgarishga uchrashi bilan bog‘lanadi. dan yuqorida segmentlar mikrobraun harakati tufayli yetarlicha harakatchan, tashqi ta‘sir ya‘ni harorat ta‘sirida zanjirlarni katta masshtabdagi qayta qurilishiga olib keladi. Agar dan past harorat bo‘lsa, zanjirlar harakatchanligi muzlatilgan bo‘ladi. Boshqacha aytganda, shunday haroratki, bunda molekulalar qayta shakllanayotgan jarayonning xarakterli vaqti, o‘lchashlar o‘tkazish vaqti bilan tenglasha boshlaydi. |
