A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

Suyak yelimi yog‘sizlantirilgan hayvonot suyaklari va shoxlarini 
pishirib tayyorlanadi. Yelimlash xususiyatlariga ko‘ra go‘shtparda 
yelimi suyak yelimidan ustun turadi.
Go‘shtparda va suyak yelimlari qattiq plita shaklida tayyorlanadi. 
Plitalar tiniq, sargish yoki qoramtir rangda boiadi. Toza, sifatli 
yelimlaming sin ig i shisha kabi yaltiraydi.
105

---

Quruq yelimlar tolon, mayda bo‘laklar va boshqa ko‘rinishlarda 
ham tayyorlanadi.
Yelimlash sovuq (-12...-30 °C) da, issiq (+40...+70 °C) da va 
qaynoq (80 °C va undan yuqori) holda olib borilishi mumkin.
Buyum yoki detallami biriktirishda, fanerlami o ‘rtacha normal 
quyuqlikdagi yelim eritmasidan foydalaniladi. Suyuq yelim eritmasi, 
asosan, gruntovkalash maqsadida ishlatiladi.
Yelimlaming puxtaligini aniqlash uchun yelimlangan chok (birikma) 
tajriba yo‘li bilan tekshiriladi. Buning uchun namligi 7-12 % bo‘lgan 
shumtol yoki eman yog‘ochidan namunalar (25x50x50 va 25x50 mm 
o‘lchamli) olinib, tolalar yo‘nalishida bir-biriga parallel qilib yelimla- 
nadi, so‘ngra namuna birikmaning yelimlangan choki iskana yordami­
da yorib ko‘riladi. Agar bunda birikma yelimlangan joyidan ajralmas- 
dan yog‘och yorilsa yoki ko‘chib chiqsa, yelimning yopishtirish xusu- 
siyati yaxshi, yelimli chok puxta deb hisoblanadi. Tajriba sharoitida 
esa, yelimlangan chokning puxtaligini press yordamida so‘ruvchi 
kuchning qiymatini oshira borish yo‘li bilan tekshiriladi va h.
Duradgorlik yelimlari nam ta’sirida puxtaligini yo‘qotadi (namga 
chidamsiz bo'ladi). Shuning uchun nam sharoitda ishlaydigan 
buyumlar namga chidamli maxsus yelimlar bilan yelimlanadi.
Albuminli yelim hayvon qoniga ohak aralashtirish yo‘li bilan 
olinadi. Albuminli yelim bilan yelimlanadigan birikma issiq holatda 
presslab yopishtiriladi. Yelimlangan joyda qoramtir chok hosil bo‘la- 
di. Albuminli yelimlar faqat yelimlangan fanerlar uchun ishlatiladi.