A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion
Avtomat poiatlarning kimyoviy tarkibi va markasi
Download 6.21 Mb. Pdf ko'rish
|
Nurmurodov S.D. Materialshunoslik va konstruksion materiallar texnologiyasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3.1. Legirlangan p oiatlar
Avtomat poiatlarning kimyoviy tarkibi va markasi
3.3-jadval Marka С Mn Si S P A12 0,08-0,16 0,6-0,9 0,15-0.35 0,08-0,2 0,08-0,15 A20 0,15-0,25 0,6-0,9 0,15-0,35 0.08-0.15 0,06 A30 0,25-0.35 0,7-1 0,15-0,35 0,08-0.15 0,06 А40Ф 0,35-0,45 1,2-1,55 0,15-0,35 0,18-0,3 0,06 Perlitning shakli ham kesib ishlanuvchanlikka ta ’sir ko‘rsatadi. Evtektoiddan oldingi poiatlarda perlit plastina shaklida ham evtektoid va evtektoiddan keyingi poiatlarning strukturasidagi perlit donador boiganda ham, ular yaxshi kesib ishlanadi. Poiatning kesib ishlanuvchanligini selen va tellur elementlari yaxshilaydi. Bu elementlar zanglamas poiatlarning kesib ishlanuv chanligini yaxshilashda qoilanilmoqda. 3.1. Legirlangan p oiatlar Ishqalanish juftliklari uchun materiallar sifatida kulrang, juda puxta va bolg‘alanuvchan cho‘yanlar ishlatiladi. Bu cho‘yanlardan podshipnik, vtulka va boshqa ishqalanishda ishlovchi detallar tayyorlanadi. Cho‘yanlaming antifriksion xossasi ulaming tarkibidagi perlit, ferrit miqdoriga bogiiq. Legirlangan poiatlarning toblanish chuqurligi katta, lekin toblanish tezligi kichik boiganligi sababli, ular sovutish tezligi kichik b o ig an muhit (havo, moy) larda toblanadi. Bu esa buyumlardagi deformatsiyani kamaytirib, darz paydo b o iish xavfining oldini oladi. 43 Toblanish chuqurligini oshirish maqsadida p o ia tlar marganes, xrom va bor singari nisbatan arzon hamda nikel, molibden kabi nisbatan qimmatbaho elementlar bilan legirlanadi. Konstruksion legirlangan po iatlar sonlar va harflar bilan markalanadi. Marka oldidagi ikki xonali son p o ia t tarkibidagi uglerod miqdorining yuzdan bir foizini ko‘rsatadi. Sonlardan keyingi harflar legirlovchi elementlami, harflardan keyingi sonlar esa to iiq foizdagi legirlovchi elementlar miqdorini bildiradi. Legirlovchi elementlar harflar bilan quyidagicha belgilanadi: A-azot, Б-niobiy, B - volfram, Г-marganes, Д-m is, E-selen, K-kobalt, H-nikel, M - molibden, П-fosfor, P-bor, C-kremniy, T-titan, Ф-vanadiy, X-xrom, Ю-alum iniy va h.k. Legirlangan po iatlar sifatli b o iib , ulardagi fosfor, oltingugurt elementlarining miqdori 0,035 % dan oshmaydi. Yuqori sifatli legirlangan po iatlar tarkibida bu elementlar miqdori 0,025 % dan oshmaydi va marka oxiriga A harfi qo‘yiladi. Quyidagi misollar yordamida legirlangan poiatlam ing marka- larini sharhlaymiz: 12X2H4A-0,12 % uglerod, 2 % xrom, 4 % nikel va A-yuqori sifatli; 18XTT-0,18 % uglerod, legirlovchi elementlardan keyin sonlar yo‘qligi 0,8-1,2 % ekaniigini, 0,03-0,09 % titan borligini bildiradi. Vanadiy, titan, niobiy, volfram, azot kabi elementlar p o ia t tarkibida kam miqdorda b o iib , uning xossalariga kuchli ta’sir ko‘rsatadi hamda ular poiatning markasida ko‘rsatilmaydi. Masalan, 10Ф2Б-0,02- 0,05% niobiy, 20ХГМ - 0,001-0,005%) bor elementlari mavjud. Tarkibida uglerod miqdori 0,22 % dan kam b o ig an va oz miqdorda marganes, kremniy, xrom, nikel, mis, vanadiy, titan, azot elementlari bilan legirlangan p o ia tlar kam legirlangan po'latlar deyiladi. Bu poiatlarga 09Ф2, 09Ф2С, 10Ф2С1, 15ФО markalami misol qilib keltirish mumkin. Kam legirlangan p oiatlar yaxshi payvandlanadi, payvandlashda darzlar paydo boim aydi. Payvand chokning xossalari asosiy metall xossalariga yaqin boiadi. Legirlovchi elementlar ferritda erib, donalar oicham larining va karbid fazalarining mayda boiishini ta’minlaydi. Shu sababli kam legirlangan p o iatlar uglerodli poiatlarga nisbatan yuqori mexanik xossalarga ega. Uglerodli p oiatlar o‘mida kam legirlangan p o ia tlar ishlatilganda metall sarfi 15 % kamayadi. 44 Temir-beton konstruksiyalami mustahkamlashda uglerodli va kam legirlangan 35ФС, 23Х2Ф2Т, 20Х2Ф2С po‘latlari ishlatiladi. Kam legirlangan sementitlanadigan p o iatlar tarkibida 0,15-0,25 % uglerod hamda 4,4% gacha legirlovchi elementlar mavjud. Bunday poiatlarning ustki qismi uglerodga to ‘yintirilib keyin termik ishlanadi. Bunda buyum o‘rta qismining qovushoqligi va plastikligi saqlanib qoladi. Yuza qismining qattiqligi 58-62 HRS ga yetadi. Sementitlanadigan poiatlarda legirlovchi elementlar miqdori yuza va o‘zak qismining toblanish chuqurligi yetarli boiishini ta’minlash kerak. Karbid hosil qiluvchi elementlar xrom, marganes uglerodning austenitda eruvchanligini kamaytiradi. Bu esa sementitlanadigan qat- lamda karbidlar hosil bo iish i va austenitning legirlovchi elementlar bilan qo‘shilishiga olib keladi. Natijada toblanish chuqurligi kamayib, mexanik xossalari yomonlashadi. Sementitlanadigan qatlamning toblanish chuqurligini Mo oshiradi. Sementitlanadigan qatlam donalarini maydalash maqsadida po iatlar vanadiy, titan, niobiy, sirkoniy, aluminiy va azot bilan mikrolegirlanadi. P o iatlar tarkibidagi legirlovchi elementlar nomi bilan yuritiladi: •xromli po iatlar (15X, 20X). Bu p o iatlar tarkibida xromning bir qismi ferritda, bir qismi sementitda eriydi yoki maxsus karbidlar hosil qiladi. Xromli poiatlardan oicham lari kichik, oddiy shaklli buyumlar tayyorlanadi. Bu poiatlarning toblanish chuqurligi kichik: •xrom-vanadiyli p o ia t (20ХФ) 0,1-0,15 % vanadiy bilan legirlanishi natijasida mexanik xossalari yaxshilanadi. Bundan tash qari, termik ishlanayotganda haroratning koiarilishi p o ia t donasining o ‘sishiga kam ta’sir etadi. Download 6.21 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling