Abdulla qodiriy nomidagi jizzax

Tabiiy qobiliyatlar odamlar va hayvonlar uchun xos bo‘lib, idrok qilish 
xotirada saqlash, oddiy muloqotga kirisha olish shular jumlasidandir. Biologik 
jihatdan asoslangan bu qobiliyatlar asosini shartli reflekslar hosil bo‘lish 
jarayoni tashkil etadi. Insondagi va yuksak darajada rivojlangan 
hayvonlardagi bu qobiliyatlar bir-biridan farq qiladi.

---

342 
Maxsus insoniy qobiliyatlar ijtimoiy-tarixiy tabiatga ega bo‘lib, ijtimoiy 
hayot va taraqqiyotni ta’minlaydi. Maxsus insoniy qobiliyatlar o‘z navbatida 
umumiy va xususiy qobiliyatlarga bo‘linadi.
Umumiy qobiliyatlar insonning turli faoliyatlari muvaffaqiyatini 
ta’minlovchi aqliy qobiliyatlar xotira va nutqning rivojlanganligi, qo‘l 
harakatlarini aniqligi va boshqa xususiyatlardan iborat. Maxsus qobiliyatlar 
deb, inson yutuqlarini amalga oshirish uchun alohida turdagi iste’dod va 
uning rivoji zarur bo‘lgan maxsus faoliyat turlarida aniqlaydigan qobiliyatlar 
tushuniladi. 
Bunday 
qobiliyatlarga 
musiqa, 
matematika, 
lingvistik, 
texnikaviy, badiiy, adabiy, sportga bo‘lgan qobiliyatlarni kiritish mumkin. 
Qobiliyatlar muammosini tadqiq qiluvchilarning ko‘pchiligining fikriga 
ko‘ra, umumiy va maxsus qobiliyatlar nizoga bormaydilar, ular o‘zaro bir-
birini to‘ldirgan va boyitgan holda birgalikda mavjud bo‘ladilar. Bundan 
tashqari, ayrim holatlarda umumiy qobiliyatlar rivojlanganligining darajasi 
ma’lum faoliyat turlariga nisbatan maxsus qobiliyatlar sifatida namoyon 
bo‘lishi mumkin. 
Inson umumiy qobiliyatlari sirasiga muloqotda, odamlar bilan o‘zaro 
aloqada ifodalanadigan qobiliyatlarni ham kiritish zarur. Bu qobiliyatlar 
ijtimoiy belgilangan bo‘lib, insonning jamiyatdagi hayoti jarayonida 
shakllanadilar. 
Xuddi 
shunday, 
nutqni 
muloqot 
vositasi 
sifatida 
o‘zlashtirmasdan, insonlar jamiyatiga moslashish malakasiga ega bo‘lmasdan 
turib, ya’ni, odamlar harakatini to‘g‘ri idrok qilish va baholash, ular bilan 
o‘zaro munosabatda bo‘lish va turli ijtimoiy vaziyatlarda yaxshi aloqalarni 
o‘rnatish, insonning normal hayoti va psixik rivojlanishining imkoniyati 
bo‘lmas edi.