Abdulla Qodiriy O’tkan kunlar yozg‘uchidan

www.ziyouz.com kutubxonasi 52

O’tkan kunlar (roman). Abdulla Qodiriy

yuvilur, so‘zning to‘g‘risini aytishka majbur bo‘lurlar va ish ham sizning ayblash, oqlashlaringiz ruhiga kelib to‘xtar.

Homid yana ham o‘ngg‘aysizlanib tushdi, o‘zining ichki sirriga shu choqg‘acha tushuna olmag‘an qo‘rboshig‘a la’natlar o‘qur ekan:

— Ayblash, oqlash so‘zlarimning ruhini siz bir yoqqa qo‘yabering-da, ishning ichki tomonini mulohaza qiling, qo‘rboshi aka, — dedi.

Xoin ila sotilg‘an ko‘zlar to‘qnashdilarda, bir-birisidan ma’no olishdilar va oraga bir necha daqiqa so‘zsizlik, jimjitlik kirdi. Qo‘rboshi chindan ham bu o‘ringacha Homidning ichki sirriga muttali’ bo‘lmag‘an, qo‘lig‘a kirgan oltinlarni ham yolg‘iz uning qarindoshlarining qutilishlari yo‘lidagi choychaqalar, deb bilar edi. Ammo endi ilgari va hozirda kissaga tushkan oltinlarni Otabek ila qutidorning qon baholari ekanligini sezib vijdoni to‘lqinlanayozdi va mutaraddid bo‘ldi. Qo‘rboshi-ning bu holi Homidni ma’lum ikki yo‘l ustida qoldirgan edi. Bu ikki yo‘l ustida qolgan Homid sarosima edi. O‘zini jahannamga yuborish va najotka chiqa-rish ixtiyori qarshisidag‘i bekning qo‘lida edi. Unga tez-tez qarar va hol tili bilan unga yana ko‘b oltinlar va’da qilar edi. Bu va’dalarni Homidning yuzidan o‘qug‘an qo‘rboshi — «ikki kishining xun baholari!» qichqirmoqqa bo‘lgan vijdon sadosini eshitib o‘lturmadi:

— Endi bunga qarshi qanday yo‘llar ko‘zlaysiz?

Homid o‘zining najot tomonig‘a og‘ishqanini sezib entikdi:
— Qushbegiga qilg‘an ayblash, oqlash yo‘llarimni pochcham ila jiyanimga tushundirish kerak, deb o‘ylay-man.

— Tushundirsak, tag‘in yaxshi.

— Rahmat, bek aka, undog‘ bo‘lsa vaqt qochirmasdan ularning yonlarig‘a tushib, to hukm vaqtig‘acha uqdira olasizmi?

— Mumkin, o‘zingiz tushsangiz yana yaxshi.

Homid boshini chayqadi:
— Otabek ila qutidorlarninggina emas, hatto pochcham ila jiyanimning ham manim bu ishlarda ishtirokim borlig‘ini bilmasliklari kerakdir.

— Ma’qul. Ammo bunda sizning maqsadingizg‘a qarshi bir gap borkim, hukm chog‘ida qushbegi sizni yo‘qlasa nima bo‘ladir? Bu taqdirda ular sizning bu ishni omili bo‘lg‘anlig‘ingizni bilmaslarmi?

Masalaning bu tomoni ham Homid uchun yomon edi. Farishtadek sof holda qolmoqchi bo‘lg‘an Homidning bu hol sirrini ochar, yuzidagi niqobini olishg‘a, raqiblar ila yuzma-yuz kelishka majbur etar edi:

— Hukm majlisida bo‘lmaslig‘imni uhdangizga ololmaysizmi?

— Uhdaga olmoq qiyin, — deb bosh chayqadi qo‘rboshi, — ammo bu bir ehtimolginadir, chunki, qushbegining bir narsaga qaror bergach, ortiq tekshirib o‘lturadirgan odati yo‘qdir.

Homid uzoq o‘ylab turmadi, yuzidagi sovuq bir o‘zgarish ichida:

— Mayli, basharti yuzlashmoqqa to‘g‘ri kelganda ham men hozir, — dedi, shundan so‘ng ajralishdilar.