Abdullayeva sarvinoz

jang- (fors-tojik) + chi (o`zbek) =jangchi (0`zbek). 
O`zlashgan qatlam – o`zbek tili leksikasining boshqa tillardan o`zlashtirilgan 
leksemalardan iborat qismi. Bu qismga arab, fors-tojik, rus va boshqa tillardan so`z 
o`zlashtiriladi.
Yusuf Xos Hojibdaning “Qutadg’u bilig” asarida qo`llangan so`zlarni tadqiq 
qilishdan ko`zlangan asosiy maqsad adibning leksika sohasida tutgan yo`lini 
belgilash barobarida XI asr oxirlaridagi o`zbek tili leksikasining ma`lum bir jihat
va xususiyatlariga hamda holatiga ayrim oydinliklar ham kiritib o`tishdan iborat. 
Tuman tu chechaklar yazildi kula
Yipar to’ldi, kafur ajun yid bila.
Saba yali qo’pti qaranfil yidin, 
Ajun barcha butru yipar burdi kin.
*** 
Tuman xil chechaklar ochildi kula
Jahon to’ldi kofur, ipor hid bila.
Saboyelida purkar is chinni gul, 
Olamni muattar qilar mushk nuqul. 
(
www.ziyouz.com
 kutubxonasi ) 

---

21 
Ushbu o’rindagi sabo( ءابص ), leksemalari o’zbek tiliga arab tili leksikasidan 
o’zlashgan bo’lib, sabo- “saboh-sharqiy shamol; yoshlik” kabi ma’nolarni 
anglatgan(O’TIL.III.410-bet).Mazkur leksemani qo’llash bilan adib baytga 
o’zgacha bir zojiba, badiiylik baxsh etmoqda adibning naqadar keng falsafiy 
tafakkur egasi ekanligini namoyon qilmoqda. 
Hozirgi o`zbek tili leksikasida arab tilidan o`zlashtirilgan leksemalarining 
ko`pchiligi ot, sifat va ravish turkumiga mansubdir. Arab tilidan so`z 
o`zlashtirilishi o`tmishda faol bo`lgan, hozir esa bu jarayon deyarli to`xtagan.
15
Tili yolg’on erning jafaqilqi ul,
Jafa kimda ersa asha yilqi ul. 
Kishi yalg’anindin tilama vafa, 
Bu bir so’z sinamish o’gush yilqi ul. 
***
Tili yolg’on erning jafoxulqidir,
Jafo kimda bo’lsa osha yilqidur.
Kishi yolg’onidanvafo kutmagin,
Bu so’z sinalgan talay yilgidir.
(
www.ziyouz.com
 kutubxonasi ) 
Antonim so’z hisoblangan vafo-jafo so’zlari arab tilidan o’zlashgan 
leksemalar bo’lib,Vafo-(