Abdunazarov Zoxid Rustamovichning bitiruv malakaviy ishI

Quruq moddalar miqdorini refraktometrda aniqlash. 

 

Uslubni  mohiyati  refraktometrni  sindirish  ko’rsatkichiga  qarab,  quruq 

moddalar miqdorini aniqlashdir.  

Agarda  konserva  mahsulotldaridagi    quruq 

moddalar  miqdorini  refraktometr  bilan  aniqlashga  maxsus  ko’rsatma  bo’lsa 

qo’llaniladi.  

Refraktometrni tayyorlash. 

---

 

Refratkometrda  ko’rish  maydoni  aniq  qilib  olish  uchun  to’g’ri  burchakli 

prizma  yorig’lik  nuri  tushadigan  tomonga  yuboriladi.  Tushayotgan  yorig’lik 

nurlari  prizma  yuzasidan  oynani  ma’lum  hisoblashdan  qaytadi.  Refraktometrni 

nuqtasini  o’rnatib  olish  uchun  shisha  tayoqcha  bilan  prizmaga  bir  tomchi 

distillangan  suv  tomiziladi.  Bunda  prizmani  temperaturasida  20

0

S    da  ushlab 

turilib, okulyar orqali punktr chiziqli bir-biriga tushishi ko’rib olinadi yoki ko’rish 

doirasini markazi shkalani  nol bo’linmasi kelganligi ko’riladi.  

 

Agar  punktr  chiziq  yoki  doira  markazi  noldan  0,2%  gacha  to’g’ri 

kelmasa  maxsus  kalit  orqali  nolga  keltiriladi.  Kompensatorni  yo’naltirish  yo’li 

bilan ko’rish maydonining yorug’ va qorong’ilik chegarasini aniq ajratib olinadi. 

 

Pastki  prizma  yuzasini  markaziy  qismiga  shisha  tayoqcha  bilan 

tekshirilayotgan  suyuqlikdan  bir  tomchi  tomiziladi  prizmani  yuqori  qismini 

tekshirib, olib uni pastki qismi bilan jips qo’yiladi.  

 

Agar  tekshirilayotgan  mahsulotni  tarkibi  qattiqroq  bo’lsa,  u  holda  ikki  qavat 

taxlangan dokaga o’rab siqish yo’li bilan ikki uch tomchi shirasi olinadi va shirani 

bir tomchisini prizmaga tomiziladi. 

 

Prizma  yuqori  qismini  tushirib  uni,  harakatlantirib  pastki  qismi  bilan  jips 

holga olib kelinadi.  

 

Prizmani  mahkam  qotirgandan  so’ng,  okulyar  orqali  jildirib  ko’rish 

maydonini  yorug’  va  qorong’u  chegarasini  aniq  topib  olinadi.  Bu  chegarani 

shunday  topinki,  u  punktr  chiziqni  ustiga  tushsin  shundan    so’ng  shkalani  quruq 

moddalarning  foiz  miqdori  topiladi.  Refraktometrni  ko’rsatishini  aniqlayotganda 

tajriba o’tkazilayotgandagi haroratni bo’lib olish kerak, chunki shkalani ko’rsatish 

200°S  da  haqiqiy  bo’ladi.  Agar  aniqlash  boshqa  haroratda  o’tkazilgan  bo’lsa, 

tuzatish koeffisentini kiritiladi. 

 

qora  rangli  mahsulotlarning  tekshirilayotganda  ulardan  refraktometr 

prizmasiga  solish  uning  suyuq  qismini  ajratib  olish  qiyin.  Bunda  quyidagicha 

qilinadi. Chinni kosalarga tekshirilayotgan mahsulotdan texnik tarozi yordamida 5-

10 g olinadi (aniqlik 0,01g) namunaga bir xil miqdorda tozalangan qum solinadi (4 

---

g  atrofida)  va  namuna  massasi  bilan  teng  miqdorda  distillangan  suv  qo’yiladi. 

Aralashmani  tez  ikki  qavat  qilib  qo’yilgan  dokaga  solinadi,  siqib  olingan 

suyuqlikdan  ikki  tomchi  refraktometr  prizmaiga  tomiziladi  va  ko’rsatkichi 

aniqlanadi.  

Parallel  olib  borilgan  tajribalar  natijasining  xatosi  0,2%  dan  oshmasligi 

kerak.  

Tajribaning  so’ngi  natijasi  deb  ikki  parallel  olib  borilgan  tajribaning 

natijalarini  arifmetik  qiymatini  0,01%  aniqlikda  hisoblanganligiga  aytiladi.  quruq 

moddalar  %  miqdorini  refraktometrik  aniqlashda  haroratda  tuzatish  koeffisentini 

RL  markali  refraktometr  uchun  10-30  g  gacha  berilgan  ma’lumot  jadvalidan 

hisoblanadi.