Abdunazarov Zoxid Rustamovichning bitiruv malakaviy ishI

5.8.Sharob tarkibidagi spirtni aniqlash 

Analiz qilinadigan vinodan spirtni haydab va uning tarkibidagi spirtni 

aniqlaydi.  Aniqlash  spirtometr,  piktometr  (haydalgan  spirtning  solishtirma 

og’irligiga qarab), ebuliometr yordamida o’tkaziladi. 

Haydash  uchun  olingan  vinoni  o’lchash  va  100  ml  li  o’lchov 

kolbasidagi  belgigacha  distillangan suv bilan  to’ldirish har qanday  haroratda  ham 

amalga  oshirsa  bo’ladi.  Faqat  u  ko’rsatkich  barcha  operasiyalar  uchun  bir  xil 

bo’lishi shart. 

Haydash  uchun  olingan  suyuqlik  va  distillangan  suv  kamida  14  soat 

laboratoriyaning  soya  joyida  turishi  kerak.  Agar,  vinoda  1  l  1  g  oshmagan 

uchuvchi  kislotalar  va  oz  miqdorda  sulg’fid  kislota  mavjud  bo’lsa  unda  haydash 

oldidan  vinoni  neytrolizasiya  qilish  kerak  yemas.  Agar  sulg’fid  va  uchuvchan 

kislotalar ko’p bo’lsa, unda vinoni ishqor bilan neytrallash zarur. 

O’lchangan  vino  haydash  kolbaga  quyilib  neytralizasiya  qilingandan 

keyin  kolbani  uch  marta  ko’p  bo’lmagan  suv  porsiyasi  bilan  yuvilib  (har  bir 

chayishga  3-5  ml  gacha)  haydash  kolbaga  quyiladi.  Haydalgan  suyuqlik  vino 

o’lchangan kolbaga yig’iladi. 

Haydash oldidan haydash apparatning barcha bog’langan joylari jips yopiq 

yekanligi  ishonch  hosil  qilish  lozim.  Tiqin  va  rezina  naychalarni  tez-tez 

almashtirib turish lozim (kamida ikki oyda bir marta).  Haydash  paytida  suyuqlik 

ortiqcha  o’tib  ketmasligi  uchun  haydash  kolbaga  shisha  kapillyarlar  yoki  tanin 

qo’shish lozim. 

Haydashni  asta  isitishdan  boshlaydi,  haydashning  o’rtasida  haroratni 

oshiradi.  Haydalgan  suyuqlik  tushadigan  qabul  qilish  kolbaga  shunday  qo’yish 

kerakki,  sovutgichda  hosil  bo’lgan  tomchilar  tushib  ketmasdan  devorlar  orqasi 

oqib tushish lozim. Oqib tushish yo’li yeng qisqa bo’lishi lozim. Shuning uchun 

haydash  boshida  qabul  qilish  kolbani  tagiga  taglama  qo’yib  kolbani  qo’yish 

kerak bo’ladi. 

---

Sovutgich naychasining  pastki  qismi  qabul  qilish  kolbaning devoriga tegib 

turish zarur. 

Qabul  qilish  kolbadagi  suyuqlik  sathi  ko’tarilib  sovutgich  naychasining 

chetiga  yetganda  kolbaning  tagidan  taglamani  oladi.  Haydash  jarayonida  doimo 

sovutgichda suv aylanib turishi va u sovuq bo’lishi lozim. 

Doimo  haydash  jarayonini  kuzatib  borish  darkor.  Agar  suyuqlik  ko’pik 

hosil  qilsa  isitishni  pasaytirish  lozim:  aks  holda  suyuqlik  haydalgan  suyuqlikka 

o’tib  ketmasligi  uchun  silkinishdan  yehtiyot  qilish  lozim.  Qabul  kolbaning 

sig’imi  9/10  qismigacha  to’lmaguncha  haydashni  davom  yettirish  lozim. 

Haydalgan suyuqlik chayqatilib, belgigacha distillangan suv quyiladi. 

Haydalgan suyuqlikdagi spirt miqdorini spirtometr bilan aniqlash. 

O’lchov  kolbada  olingan  haydalgan  va  belgigacha  distillangan  suv  bilan 

to’ldirilgan  haydalgan  suyuqlikni  toza  quruq  silindrga  quyadi  (kolbani  suv  bilan 

chayqamasdan).  Haydalgan  suyuqlik  quvvatini  20°  haroratda  o’lchaydi.  Buning 

uchun haydalgan suyuqlik bor silindrni suvi bor idishga soladi. 

Uni  isitib  yoki  sovutib  kerakli  haroratga  yerishadi.  Agar  haydalgan 

suyuqlikning  quvvati  20°dan  o’zgargan  haroratda  o’lchangan  bo’lsa  unda  5-

jadvaldagi harorat o’zgarish ko’rsatkichi qo’yiladi. Botirish oldidan spirt toza va 

quruq  bo’lishi  shart.  Aniqlashdan  keyin  uni  distillangan  suvda  yuvib  toza 

sochiqda quruguncha artish lozim. 

Spirtometr  bilan  ishlashda  susloning  qand  miqdorini  areometr  aniqlashda 

ko’rsatilgan koidalarga bo’ysunishi lozim. Spirtomerning shkalasining ko’rsatkichi 

va 11-jadvaldan 20°da hajm foizda spirt miqdorini biladi.