Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti fizika fanidan masalalar

1.4. Gazlar va suyuqliklar mexanikasi 
Ideal siqilmaydigan suyuqliklarning harakatini aniqlash 
uchun Bernulli tenglamasi o‘rinlidir: 
bu yerda, 
– suyuqlikning zichligi, – trubaning berilgan 
kesimidagi suyuqlik harakatining tezligi, 
– truba kesimining biror 
sathdan balandligi va 
– bosim. Kichik teshikdan oqib chiqayotgan 
suyuqlikning tezligi Bernulli tenglamasiga asosan 
ga 
tengdir, bunda 
– teshikdan suyuqlik sathigacha bo‘lgan balandlik. 
Trubaning ixtiyoriy ko‘ndalang kesimidan teng hajmda suyuqlik 
o‘tganligidan 
bo‘ladi, bunda 
va 
– ko‘ndalang 
kesimining yuzi 
va 
bo‘lgan trubaning ikkita kesimidagi 
suyuqlikning tezligi. 
Yopishqoq suyuqlikda (yoki gazda) tushayotgan kichik 
radiusli sharchaga ta’sir qiluvchi qarshilik kuchi Stoks formulasidan 
aniqlanadi: 
bu yerda, 
– suyuqlik yoki gazning ichki ishqalanish koeffitsiyenti 
(dinamik yopishqoqligi), 
– sharchaning radiusi, – uning harakat 
tezligi.
Stoks qonuni faqat laminar harakat uchun o‘rinlidir. 
Radiusi 
va uzunligi bo‘lgan kapilyar trubadan vaqt ichida 
laminar oqib o‘tgan suyuqlikning (gazning) hajmi Puazeyl formula-
sidan aniqlanadi: 
bu yerda, 
– suyuqlik (yoki gazning) dinamik yopishqoqligi,
– truba uchlaridagi bosimlarning farqi. 

---

52
Suyuqlik (gaz) harakatining xarakteri Reynoldsning 
o‘lchamsiz sonidan aniqlanadi: 
bu yerda, 
– atrofida suyuqlik (gaz) oqib o‘tayotgan jismning 
chiziqli o‘lchamini xarakterlab beruvchi kattalikdir, 
– oqim tezligi, 
– zichlik, – suyuqlik (yoki gazning) dinamik yopishqoqligi. 
nisbatga kinematik yopishqoqlik deyiladi. Laminar harakatning 
turbulent harakatga o‘tishidan aniqlanadigan Reynolds sonining 
kritik qiymati turli shakldagi jismlar uchun har xildir.