Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti fizika fanidan masalalar

 
 
Masala yechish namunalari 
 
1. Asosining yuzi 10 m
2
va hajmi 100 m
3
bo‘lgan silindrsimon idish 
suv bilan to‘ldirilgan. Agar idish tubida yuzasi 8 sm
2
bo‘lgan 
doiraviy teshik hosil qilinsa, idishdagi suv qancha vaqtda 
to‘laligicha oqib ketadi? Suyuqlikning ichki ishqalanishi hisobga 
olinmasin. 
Berilgan: 
Yechish: 
; 
; 
; 
_____________________
1.1 – rasmdagi silindrsimon idishning 
balandligi quyidagiga teng: 
(1.1) 
yuzadan 
vaqt davomida oqib chiquvchi suv hajmi 
bunda, 
ga teng. 

---

53
1.1 – rasm 
(1.2) 
(1.2) ifodadan 
(1.3) 
(1.3) ifodadan 
ni topsak, 
Javob: 
. 
2. Diametri 
bo‘lgan silindrsimon idishning yon sirtida ichki 
deametri 
va uzunligi bo‘lgan kapillyar naycha o‘rnatilgan. 
Idishga dinamik yopishqoqligi 
bo‘lgan suyuqlik qo‘yildi. Suyuq-
likning oqish tezligi 
, kapillyar naychagacha bo‘lgan suyuqlikning 
balandligi 
ga qanday munosabatda ekanligini aniqlang. 
 
Berilgan: 
Yechish: 
; ; ; ;
___________
Kapillyar naychadan 
vaqtda oqib o‘tgan suyuq-
likning hajmi Puazeyl formulasi orqali aniqlanadi 
(2.1 – rasm): 

---

54
(2.1) 
bunda, 
– naycha uchlaridagi bosimlar farqi. 
Suyuqlik hajmini quyidagicha ham 
yozish mumkin: 
(2.2) 
bu yerda, 
– kapillyar naychaning ko‘nda-
lang kesimining yuzi, 
– naychadan oqib 
chiquvchi suyuqlikning tezligi. 
2.1 – rasm 
Quyidagi almashtirishlarni bajaramiz: 
;
; 
(2.1) ni (2.2) ifodaga tenglashtiramiz: 
tenglikni hosil qilib, undan
ni topamiz: 
(2.3) 
Uzluksizlik tenglamasiga asosan, 
bo‘ladi. U holda, 
(2.4)