Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «bosim ostida payvandlash»

Elektrodlarning 
chidamliligi. 
Ishlatish 
davrida 
elektrodlarning ish yuzasi siklik qizishga (ko‘pincha 400–
700°
gacha), yuqori haroratlarda zarbdan ezilishga, massa 
ko‘chish tufayli ifloslanishga duchor bo‘ladi. 
Dastlabki ikki omil boshlang‘ich d
e
va ish yuzasining yuzi 
asta-sekin kattalashishiga sabab bo‘ladi. Ma’lum miqdordagi 
nuqtalar n
kr
payvandlab bo‘lingandan keyin ish yuzasi yeyila 
boshlaydi va deformatsiyalangan yuzada darzlar, bo‘shliqlar paydo 
bo‘ladi, 
deformatsiyaga 
qarshiligi 
pasayadi. 
Payvand 
birikmalarning o‘lchamlari keskin kichiklashadi. Ishchi yuzaning 
ifloslanishi qarshilik ortishiga va elektrodning tegish joyi oldida 
harorat ko‘tariladi va massa ko‘chish faollashuvi hamda yuzaning 
yorilishiga olib keladi. 

---

104 
Elektrod va roliklarning chidamliligi ularning asosiy sifat 
ko‘rsatkichi bo‘lib, pirovardida ikki omil: ma’lum miqdorda 
nuqtalar payvandlanganda d
e
, f
r
, R
e
, R
r
ning o‘zgarmasligi joiz 
chegaralarda saqlanish muddati va ish yuzasining tozaligi joiz 
chegaralarning saqlanish muddati bilan tavsiflanadi. 
Elektrod va roliklarning chidamliligi d
e
, f
r
20% gacha 
kattalashganda nuqtalar soni n
kr
va chokning uzunligi l
kr
bilan 
baholanadi. 
Ish yuzasini kritik o‘lchamlari andozalar bilan aniqlanadi. 
Elektrodlarning chidamliligi ko‘pgina omillar: elektrod 
qotishmalariga, elektrod-detal tegish joyidagi haroratga va sovitish 
tizimiga, payvandlash rejimi, payvandlanadigan metallarning 
xossalariga, elektrodlarni tayyorlash hamda ishlatish usuliga 
bog‘liq. 
Elektrodlar chidamliligini oshirishning muhim sharti elektrod-
detal tegish joyidagi haroratni pasaytirishdan iborat. Bu harorat 
payvandlash jarayonida tez o‘zgarib, tok impulsining oxirida eng 
katta (maksimal) qiymatga (T
max
) yetadi, to‘xtam vaqtida esa T
min
gacha pasayadi. Payvandlash jarayonida bu haroratlar asta-sekin, 
to issiqliq muvozanatiga yetgunga qadar ko‘tarib boradi. Eng 
yuqori haroratlar eng xavflidir. Ularni elektrodlarni ichki, aralish 
va tashqi usullarda sovitish orqali pasaytirishga harakat qilinadi.