Abulqosimov h. P., Muminov n. G

 
 
55
Ўзбекистон Республикасининг “Коррупцияга қарши кураш тўғрисида”ги 
қонуни. 2017 йил 3 январ,ЎРҚ-419-сон. 
56
Korrupsiya muammolari quyidagilarda yoritilgan: Жилина И.Ю., Иванова Н.Н. 
Экономика коррупции // Социально-экономические аспекты коррупции. М., 1998. 
С. 30-62. Korrupsiya iqtisodiyoti bo‘yicha quyidagilarni ham o‘rganib chiqish zarur: 
Полтерович В. Факторы коррупции // ЭиММ. 1998. № 3. С. 30-39; Левин М., Цирик 
М. Коррупция как объект математического моделирования // ЭиММ. 1998. № 3. С. 
40 - 58; Левин М., Цирик М. Математическое моделирование коррупции // ЭиММ. 
1998. №4. С. 40-62. 

---

5.1.1-jadval 
Korrupsion munosabatlarning tipologiyasi
57
Korrupsiyani tiplarga 
ajratish mezonlari 
Korrupsiya turlari 
Kim o‘z xizmat lavozimini 
suiste’mol qiladi 
• Davlat (davlat amaldorlari korrupsiyasi); 
• Tijorat (firma menejerlari korrupsiyasi); 
• Siyosiy (siyosiy arboblar korrupsiyasi) 
Kim korrupsiya 
munosabatlari 
tashabbuskori hisoblanadi 
• Rahbar shaxsiy tashabbusi bilan porani 
so‘rab olishi (ta’magirlik)
• So‘rovchi tashabbusi bilan pora berib, 
sotib olish 
Kim pora beruvchi 
• Individual pora (fuqaro tomonidan) 
• Tadbirkorlik porasi (qonuniy firma 
tomonidan) 
• Pora berib, jinoiy sotib olish (jinoyatchi 
tadbirkorlar, masalan, narkomafiya 
tomonidan) 
Pora oluvchining 
korrupsiya mavjudligidan 
oladigan manfaati shakli 
• Pul ko‘rinishidagi poralar 
• Xizmatlar almashuvi (patronaj, nepotizm) 
Pora beruvchi nuqtai 
nazaridan korrupsiya 
maqsadlari 
• Tezlashtiruvchi pora (porani oluvchi o‘z 
funksional majburiyatini tezroq bajarishi 
uchun beriladi)
• Sekinlashtiruvchi (to‘xtatuvchi) pora 
(porani olgan shaxs o‘z xizmat 
majburiyatlarini buzishi uchun beriladi) 
• “Yaxshi munosabatda bo‘lish uchun” pora 
(porani olgan shaxs pora beruvchini behuda 
bezovta qilavermasligi uchun beriladi) 
Korrupsion 
munosabatlarning 
markazlashuvi darajasi 
• Demarkazlashgan korrupsiya (har bir pora 
beruvchi shaxsiy tashabbusi asosida faoliyat 
yuritadi)
• Markazlashtirilgan korrupsiya - «quyidan 
yuqoriga» (quyidagi amaldorlar tomonidan 
olinadigan pora ular va yuqoriroqdagi 
amaldorlar o‘rtasida taqsimlanadi) 
• Markazlashtirilgan korrupsiya - 
57
Теневая экономика: учеб. пособие / И.П. Овсянникова; ФГБОУ ВО РГУПС. 
– Ростов н/Д, 2015. – С.22-23. 

---

«yuqoridan quyiga» (yuqori darajadagi 
amaldorlar tomonidan olinadigan poralar 
qisman ularning qo‘l ostidagilarga o‘tadi) 
Korrupsion 
munosabatlarning tarqalish 
ko‘lami 
• Quyi korrupsiya (hukumatning quyi va 
o‘rta qatlamlarida)
• Yuqori korrupsiya (yuqori lavozimdagi 
amaldorlar va siyosatchilarda)
• Xalqaro korrupsiya (jahon xo‘jaligi 
munosabatlari sohasida) 
Korrupsion aloqalarning 
muntazamligi (amalga 
oshirilishi) darajasi 
• Epizodik korrupsiya 
• Tizimli (institutsional) korrupsiya 
• Kleptokratiya (korrupsiya hukumat 
munosabatlarining ajralmas tarkibiy qismi 
sifatida) 
 
Iqtisodchi Berdhenning fikriga ko‘ra, makroiqtisodiy rivojlanish 
ko‘rsatkichiga eng katta salbiy to‘lqinni olib kiruvchi omil aynan 
korrupsiya hisoblanadi. Uning ko‘rinishlari turlicha bo‘lishi mumkin: 
poraxo‘rlik, tovlamachilik, firibgarlik, nepotizm (shaxsiy aloqalar 
asosida “o‘z qanoti ostiga olish”) va h.k. (5.1.1-rasm).