Abuzalova M

Shakliy (simvolik) tamoyil. Bu prinsipga ko‘ra, odatda, boshqa 
tillardan olingan so‘zlar o‘sha tillarda qanday yozilsa shunday yozamiz: 
Nyu-York, kilogramm, kross,taassurot, koeffitsiyent, trolleybus kabi. 
Ma’lumki, o‘zbek xalqi qarib 70 yil davomida kirill yozuvidan 
foydalanib keldi. Kirill yozuvining imlo qoidalari 1956-yil 4-aprelda 
hukumat tomonidan tasdiqlangan edi. Unga ko‘ra, o‘zbek orfografiyasining 
asosiy qoidalari 72 moddadan iborat bo‘lib ularning ba’zilari o‘zbek 
tilining tabiatiga hamma vaqt ham mos kelavermasdi. Chunonchi, е, ё, ю, 
я grafemalari, ц harfi, ayirish, yumshatish belgilari (ъ, ь) bilan bog‘liq 
o‘rinlar shular jumlasidandir. 

---

274 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 13-sessiyasi (1993-yil 2-
sentabr) da “Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy qilish 
to‘g‘risida” O‘zbekiston Respublikasining Qonuni qabul qilindi. Bu 
qonunni joriy qilish to‘g‘risida prezident farmoni ham e’lon qilindi. 1995-
yil 24-avgustda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Lotin 
yozuviga asoslangan o‘zbek tilining asosiy imlo qoidalarini tasdiqlash 
haqida”gi 339-son qarori qabul qilindi. Yangi imlo qoidalari 82 – 
moddadan iborat bo‘lib, unda harflar imlosi, asos va qo‘shimchalar imlosi, 
qo‘shib yozish, chiziqcha bilan yozish, ajratib yozish, bosh harflar imlosi, 
ko‘cherish qoidalari alohida bo‘limlarda ko‘rsatilgan.
Ma’lumki, orfografiya adabiy tilning talaffuzini o‘rganuvchi orfoepiya 
bilan, alifbo bilan uzviy bog‘liqdir. Orfografiya bilan orfoepiya adabiy tilni 
takomillashtirishda, uni muntazam bir shaklga solishda muhim rol 
o‘ynaydi. Lotin alifbosiga asoslangan imlo qoidalarida juda ko‘p o‘rinlarda 
orfografiyaning adabiy talaffuz me’yorlari bilan muvofiqlashganligini 
ko‘rish mumkin. Masalan,
1) mo‘tabar, mo‘jiza, mo‘tadil kabi arab tilidan o‘zlashgan so‘zlar 
tarkibidagi o‘ unlisi cho‘ziq aytiladi va yozuvda ulardan keyin tutuq belgisi 
ishlatilmaydi; 
2) parvo, mavqe, mavzu, avzo so‘zlariga I, II shaxs egalik 
qo‘shimchalari qo‘shilganda bir y tovushi qo‘shib aytiladi va shunday 
yoziladi; parvoyim, parvoying, … mavqeyim…; 
3) ruscha цилиндр, кварц, акция, конституция, лицей, милиция kabi
o‘zlashgan so‘zlar tilimizda o‘zbekona talaffuzga muvofiq yoziladi: silindr, 
kvars, aksiya, konstitutsiya, litsey, militsiya va hokazo. 
Demak, orfografiya va orfoepiya og‘zaki hamda yozma nutqni bir – 
biriga yaqinlashtirishda, milliy – adabiy tilning birligini yaratishda muhim 
ahamiyat kasb etuvchi mushtarak sohalardir.