Abyssal-abissal

ГЕОТЕКТОНИКА — GEOTECTONICS GEOTEKTONIKA — Yer Tuzilishi hakidagi fan. GEOFIZIKA — Geofizika — Yerning fizik xossalari va unda sodir bo‘ladigan fizik jarayonlarni o‘rganadigan fan. G. uch bo‘limga bo‘linadi: Yer fizikasi, gidrofizika, atmosfera fizikasi. Ular uz navbatida yana bir necha tarmoklarga bo‘linadi. Mae., atmosfera fizikasi: meteorologiya, aviaqiya meteorologiyasi, agrometeorologiya, iqlimshunoslik va k.k. Ayrim geofizik jarayonlar juda qatt a maydonlarga tarqaladi. Ba’zi geofizik qonuniyatlarni butun Yer kurrasi mikyosidagi kuzatish natijalarini tahlil qilib bilish mumkin (mae., Yer magnetizmi va gravitaqiya maydonlari). Ba’zi geofizik hodisalar ruy beradigan va tez o‘tadigan bo‘lgani uchun ularning kachon va kaYerda bo‘lishini oldindan aytib bo‘lmaydi (mae., Yer kimirlashi va dumaloq yashin). Shuning uchun geofizik tadqiqotlar, geofizik xodisalarni bevosita kuzatish larga asoslanib, maxsus usullardan foydalangan holda olib boriladi. Bu ishlar gidrometeorologiya, seysmologiya stansiya tarmoklari, magnit observatoriya tarmoqlari, Yer Sun’iy yo’ldoshlarini kuzatish stansiyalari va b. larda olib boriladi.

ГЕОХРОНОЛОГИЯ — GEOCHRONOLOGY GEOXRONOLOGIYA (geo — Yer,vaqt)—tog‘ jinslarining hosil bo‘lish vaqtini aniqlaydigan geologik yilnoma. Tog‘ jinslarining yoshi nisbiy va mutlaq bo‘ladi. Nisbiy geologik yosh (N. g. yo .)— Yer tarixida yuz bergan biror xodisaning ikkinchi bir geologik xodisaga nisbatan olingan vaqti. Bu tog‘ jinslarining o‘zaro munosabatiga va ular orasidan topilgan o‘simlik yoki hayvonot dunyosi qoldiklariga qarab aniqlanadi. Geologik vaqt Yera, davr, zamon, asr kabi birliklar bilan belgilanadi. N. g. yo turli xil Yera va davrlarning qancha vaqt davom etganini aniq belgilash imkonini bermaydi. Mutloq geologik yosh (m. g. yo.) geologik davrning o‘lchash usullari. Agar nisbiy geologik yosh geologik voqealarini ketma-ketligini aniqlasa, mutloq geologik yosh — ular_ qachon bo‘lganligini belgilaydi. Mutloq geologik yosh radioaktiv usul yordamida aniqlanadi va million yillar bilan hisoblanadi. Ma’lumki, har bir radioaktiv element atomlarining parchalanish tezligi turlicha. Bu tezlik Yer pusti qatlamlaridagi mavjud fizik holatning kechishiga bog’liq bo‘lmagani uchun doim o‘zgarmasdir. Ana shu muhim xususiyatni o‘rganib, P. Kyuri va E. Rezerford 1903 yili radioaktiv jarayonlardai geoxronologik «soatlar» sifatida foydalanish mumkinligini aytdilar.