Achchiq haqiqat
PARPI BUVAM ZAMBARAK SOTIB OLMOQ
Download 0.84 Mb. Pdf ko'rish
|
ACHCHIQ HAQIQAT
|
PARPI BUVAM ZAMBARAK SOTIB OLMOQ
T o'ron amaki bilan Roziq tog‘ am uyma-u jangchilar uchun meva-cheva, q o'lqop, jun quloqchinga o ‘xshash narsalar yig‘ishyapti, bi 2 bo'lsak qani kim nima berarkin, qancha berai q iziq q a n im izd a n galalash ib u la rn in g ergashganmiz. Navbat Parpi buvamga kelganc tog'am : - Bir xillar shu bir кар mayizini ham qizg* deb gap boshladi, - toshkentlik bir odam butun tanka sotib olib beribdi! - Tankang nimasi? - so'radi Parpi buvam. - Tanka deb urushadigan traktorga aytisha - Yopiray, tanka ham urushadimi! - Urushadi, - gapga aralashdi To'ron amakir sizga o'xshagan chol to'plab yergan puliga samo beribdi.
- Ayriplonmi? - xayron bo'ldi buvam. - Ha, ayriplon. - Bu hukumat shunaqa ishga ruxsat berarr
- Beradi, - ishonch bilan dedi To'ron amakim, - qani endi, siz, ham o'g'illaringizga atab bitta zambarak olib jo'natsangiz... Parpi buvam soqolining uchini chaynab bir oz o'ylanib turdi-da, oxiri «Qo'ysangchi shunaqa gaplarni, hozir bozordan tuzukroq otashkurak topib b o ‘lmaydi-yu, zambarakni qayerdan topaman» - deya qo‘l siltadi. Roziq tog'am «Siz zambarakning pulini jam qilib bersangiz bo'lgani, hukumatning o ‘zi u yog'ini to‘g‘irlab oladi» - dedi.
Parpi buvam soqolining uchini chaynashdan to'xtab: - Xo‘sh, bu zambaragingning bahosi qancha ekan?- - deb so'radi. - Yuz ming! - A?! - Nazarimda Parpi buvam turgan joyida bir qalqib ketgandek bo'ldi. - Nima, siz uni uchiga tosh boylab otadigan sopqon deb o'yladingizmi? - Roziq, menga qara, sal arzonroqqa ko'ndirishning iloji yo'qmi? R oziq tog'am «S izni b irov zo'rla y otga n i y o ‘ q, xohlamasangiz shu bir yelpig‘ich mayizingiz ham yetadi, hali aytdim-ku, bir xillar shuniyam berishmayapti...» deb qo‘ydi-yu, sekin yurib keta boshladi. Parpi buvam, «To'xtab tur, men kampir bilan bir maslaxatlashib ko'ray» deb ichkari kirib ketdi. To'xta xolam hovlida kir yuvib o'tirgan edi, bobom uning yoniga borib gapni juda uzoqdan boshladi: hozirgi urushda zambarak bo'lmasa dushmanni yengib bo'lm aydi, mana o'zin g bilasan, Ko'rshermatni qo'rg'ondan quvib chiqarishda zambarak ish bergan edi, dedi. To'xta xolam: -
T o 'g 'r i, zam barakka ch o'ya n soqqa solib otisharmish, - deb qo'ydi. Parpi buvam o'rnidan turib mabodo kampir quvlab qolsa qochib ketishim oson roq b o'la di deb o'yladi shekilli, ko'cha eshik yoniga borib:
- Kampir, - deb chaqirdi. - Qulog'im karmas, sekinroq gapiraverir qo'ydi To'xta xolam. - Men ham o 'g 'illa rin g g a atab bitta zî
Yo'q xolam bobomni quvlamadi, o'rnidan har yo‘ q, «Zambarakni o‘g‘illarimga hukumatning beradi» deb qo'ya qoldi. Bobom xolamga sal yac «Hukumat hammaga zambarak olib berolm; yetkazolm aydi», - dedi. Xolam yana parvo; tirmay: «Hukumatning pul ishlab chiqaradige bor, siz tashvishini tortmay qo'ya qoling, une ichkariga kirib b o 'z in g iz n i to 'q in g » dedi. «Hukumatning pul ishlab chiqaradigan zavodi oldin dushmanning qo'liga o'tib ketibdi» dedi. eshitib xolam bir oz o'ylanib qoldi, nihoyat kir to'xtatib: - O 'sha zam baragi necha pul turarkai so'radi.
- Orif, bolam, sen aytgin, necha pul deyislu buyurdi bobom. - Yuz ming! - dedim shosha-pisha. - Nima?! - sekin o'rnidan tura boshladi ehtimol Orifjon, yaxshi eshitmagandirsan? - Yo'q, aniq eshitdim. - Nima, sen zambarakni uchiga tosh boylab sopqon deb o'yla d in gm i! - dedi bobom qaynagandek bo'lib, - uni qora po'latdan qi bildingmi! - Miyangiz aynab qopti! Shuncha pulni i topasiz?
- Xudo xohlasa topaman! Bobom gapga juda chechan ekan, bora-bors og'iz ochirtirmay qo'ydi. Urushda yengib ch: mana shu bobom jo'n atadigan zambarakki Xolam ning o'g'illari Anorvoy akam, Bo'rivt
Dehqonboy akam larning ham so g ‘ -salom at qaytib kelishlari mana shu zambarakka b o g iiq ekan, shu zambarak eson-omon urush maydoniga yetib borsa, qishlog‘ imizdan ketgan uch yuz yigit ham tezroq qaytarkan, e boringki, shu kecha-kunduzda avj olib borayotgan ocharchilik ham mana shu zambarak tufayli daf bo‘lishi mumkin ekan... - Ha bo'pti, - dedi oxiri xolam rozi bo'lgandek bo'lib, - bilganingizni qiling! Bobom pul sanashni bilmas edi, shuning uchun ertasiga bozorga meni o ‘zi bilan birga olib ketadigan bo'ldi. Kolxozdan ot-arava olib, ikki qop mayiz, uch qop o'riq, to'rt qop oq jo'xori yukladik. Bozordagilar ham Parpi buvamning kelishini kutib turishgan ekanmi, olib borgan narsamizni, ishonsangiz, ko‘z yumib ochguncha talab ketishdi. Chorshanba bozoriga sigir bilan buzoqni ham xaydab borib pullab keldik, tomdagi ikki-uch yildan buyon qurib yotgan beda ham tuzukkina pul bo'ldi. Nihoyat o'tirib pulni hisoblab ko'rgan edik mo'ljalga yetmabdi. - Endi nima qildik? - Mendan maslahat so‘rab qoldi bobom. Men nima deb maslahat berishni bilmas edim, shuning uchun yelkamni qisib qo'ya qoldim. - Xolangda pullasa boiadigan narsalar bor, - dedi bobom, - akalaringni uylantiraman deb yig‘ib yuribdi beqasam, shoyi hammasidan bor... Lekin bermaydi-da... - Yolvorib so‘rasak-chi? - deb maslaxat bergan bo'ldim.
- Yo‘q bari bir bermaydi... Yashirib olsak bo‘ladi-yu... - 0 ‘g‘irlab olsak deysizmi? - Yig‘lab-yig‘lab joyiga tushib qolarmikin deyman- da.
- Bilmasam... - dedim men yana yelkamni qisib. Xu narida charx yigirib o'tirgan xolam suhbatimizga zimdan quloq solib o'tirgan ekanmi, jimgina o'rnidan turib, omborxonaga kirib ketdi-yu, xiyol o'tmay Dehqonboy 37 akamga atab qilingan bannani katta qiyiqqa tug « 0 ‘g‘illarim eson-omon qaytib kelsa, bir amalk olarman» deb tugunni bizning oldimizga tashl Bozor kuni bannani ham sotib keldik. Pul y; jalga yetmagan edi, Parpi buvam bu gal negadi ketdi. «Sen kallavaram, dadangga o'xshama ko'zingni ochibroq sana, bir xillarini shunday yu boryapsan » deb andek b o 'lm a s a meni chiqarayozdi. - Bir xurjun pul mo'ljalga yetmadimi, a? - Yetmayapti, - deb qo'ydim yana urishib b> qo'rqib.
- Xo'sh, qancha yetmaydi? - 0 ‘n ming deyapman-ku. - Endi nima qildik sotadigan hech narsa qol - Qarz ola qolaylik. - Boqqoldanmi? - ko'zlarini katta-katta och Parpi buvam. Boqqoldan boshqa odamda pul boiarm idi? kattasi o ‘shanda-da! Odamlarning aytishiga q; pulning sassig‘iga yotolmay kechalari yurib chi Lekin Parpi buvam Meli boqqolni yoqtirmaydi, ko'zi, otgani o ‘ qi y o ‘ q. Aslida-ku, boqqolni 1 yoqtirmaydi-ya, yoqtirishmaydi-yu bari bir ish bilan bitirishadi. Bobom ham pulni Meli b( so‘rashga qaror qildi. Uning hovlisi ichkari-t; ich karisida bola-ch aqalari turadi, tas
mehmonxona, mehmonxonaning yonida kich eshikchasi ko'chaga ochiladigan boqqolxona yerda lampa moyi-yu zig‘ir moy, arpa bo‘g‘do- qurslar, e boringki, eshakning taqasidan t< lampirmunchoqqacha hamma narsa topiladi. Biz kirganda M eli boq qol oldida katta yonboshida chut bir narsalarni hisoblab o'tirg B oqqol amaki, o ‘ zi pakana-yu lekin yu: peshanasi keng, yakkam-dukkam soqolli, burni
iyagi kalta bir odam. Qorni ham xaddan tashqari katta bo'lgani uchun o'tirganda xuddi bir qop go'shtdek bo'lib qoladi. 0 ‘ziyam juda g'alati odam, sergapmi, kamgapmi bilib bo'lmaydi. Bir qarasangiz, qiziq-qiziq gaplardan gapirib odamlarni kuldirib o'tiradi, yana bir qarasangiz xuddi shu kechasi tili yo‘q bo'lib qolganday, gung bo'lib boshini egib oladi. Shunaqangi qasam xo'rki, asti qo'yaverasiz, agar gapning birida «mozori sharif ursin» deb turmasa, ko'ngli joyiga tushmaydi... Xayriyat, bugun kayfiyati joyidaga o'xshaydi, bizni shunaqangi xursand bo'lib kutib oldiki, ishonsangiz, o'tqizgani joy topolmay tor uyda pildirab qoldi, ammo bobom qarz so'ragani chiqqanini eshitib, nafasi ichiga tushib ketdi. - Pul yo'q! - dedi xuddi uh tortganday qilib. - Xudodan ko'rqsangchi! - deb yolvorishga tushdi bobom. - Parpi amaki, siz otamni ko'rgan odamsiz, sizdan jonimni ham ayamayman pulim bo'lganda o'sha siz olmoqchi bo'lgan zambarakni, xudo ursin agar, o'zim olib bergan bo'lardim. - Men senga ikki barobar qilib qaytaraman. - Aytdim-ku o'zimda pul yo'q deb. - Birovdan bo'lsayam topib berasan! - Lekin u odam ikki barobarga ko'n m as deb qo'rqaman. - Xo'sh, o'sha odaming qanchaga ko'narkan? - Ikki yarim barobar so'rasa kerak deb qo'rqaman. - O'sha odamga aytgin, men rozi! - dedi bobom ish o'ngidan kelayotganiga o'zida yo'q sevinib. Meli boqqol yana ancha mahalgacha uni-buni bahona qilib, talashib-tortishib o'tirdi, qasam ustiga qasam ichib, o'zimda bo'lganda sizga, otamni ko'mgan mehribon bir amakimga yeb ketarga bergan bo'lardim, dedi. Oxiri katta qornini arang ko'tarib, ko'k beda yeb bo'kib qolgan sigirdek pishillab zo'rga o'rnidan turdi-da, qayoqqadir chiqib ketib, bir osh hamlam fursat yo‘q b oiib nihoyat yana inqillab, kimnidir imonsiz deb qaytib keldi-da, bobomning oldiga bir dasta pul t - Padar la’natini arang ko'ndirdim! Bobomning topshirig'iga binoan pulni sanab 1 bir haftadan buyon kechasi-yu kunduzi pul sar o'ziy a m usta b o ‘ lib ketgan ekanm an, k o ‘ z ochguncha hisobini chiqarib: - Uch yuz kam, - dedim. Gapimga Meli boqqol ishonmay, o ‘ zi puln boshdan sanab ko'ra boshladi. Oxiri «Obbo ñor aldabdi-ya, deb o ‘sha qarz bergan odamni bo] s o 'k ib q o 'y d i. L ekin kam ini bari bir t o ‘ ld: olmasangiz olmang, men o'rtada turganim uchvi ko'rishni istamayman deb pulni qaytarib chu solayotgan edi: - Ha mayli, kam bo'lsayam bera qol, - dedi shosha-pisha. Ertasiga ishlarimiz juda tez yurishib ketd: xurju nga solib, kolxoz idorasiga olib borgí kolxozning ona-bola raisi rayonga olib borib o‘z c bilan topshirib kelasiz, boshliqlar xursand bo‘l yonimizga hisobchi amakini ham qo'shib berdi. H arbiy kom issariatda bizni hu birda da eshagingizni minib kelganingizda otliq askarg qo'yardim, deb hazillashgan rus komandiri ku Gap nimadaligini bilib, ichkaridan yana bitta korr boshlab chiqdi. Ichkaridan chiqqan katta komai o'ris b o isa ham o'zbekcha gapirishni yaxshi b Parpi buvamni quchoqlab peshanasidan, soqo! o ‘pib: - Yo‘q, biz urushda yengilmaymiz, sizga o ‘: otaxon lar, m ana bu yigitch aga o'xshagan bolalarimiz omon ekan, yanchib tashlaymiz, - del Pul bilan kecha uyda yozib qo'yganimiz xat qo'shib topshirdik. Xatda: «Ushbu pulga sotib 40 zam barakni Katta Tagob q ish log'id a n b orib ja n g qilayotgan usta Parpi buvaning o 'g 'illa ri Anorboy, Bo'rivoy, Dexqonboylar va, shuningdek usta buvaning ota avlodidan bo'lgan Mirzapolvon, Ahmadpolvon o‘g‘il- lari birgalikda otishsin...» degan so'zlar bor edi.
Download 0.84 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|