Achchiq haqiqat

46

---

r

-  Akromning  og'ziga  latta  tiqishni!

-   Toshtemiming  boshiga  mushtlashni...  -   deya  har 

tomondan  chuvillab  qolishdi  bolalar.  Muallim  qarasa 

bo'lm aydigan,  shartta  o'rn id a n   turdi-da,  oy o g 'i 

bog'langan  xo‘rozdek  hakkalab  kelib,  Toshtemir  bilan 

Akromning  qulog'idan  cho'za  boshladi:

-   Xo'sh,  qaysi  darsni  o'tuvdik?

-   Qulog'imni  qo'yib  yuborsangiz  keyin  aytaman,  -  

yig'lamsirab  dedi  Akrom.

-   Qaysi  darsni  o'tuvdik  deyapman!  -   quloqlarini 

battarroq  cho'zdi  muallim.

-   Domla,  o'tgan  darsda  quloq  cho'zmani  o'tganmiz!  -  

deb  yana  qiziqchilik  qila  boshladi  Toshtemir.  Shu  paytda 

qiziq  voqea  yuz  berdi,  muallim  ikkovining  qulog'idan 

battarroq  cho'zish,  o'tirganlarning  yuragiga  ko‘proq 

qo'rquv  solish  o‘rniga  to‘satdan  qo‘yib  yuborib,  qaytib 

o'miga  utirdi.  Qiziq,  u  sinfdan  ko'zlarini  olib  qochyapti, 

qilgan ishidan xijolat bo'ldimi, yoki qalbida shu yarim och, 

yarim  yalangoch  o'tirgan,  ochlik  hissini  qiziqchilik  bilan 

bosayotgan  bolalarga  nisbatan  beqiyos  rahm-shafqat 

uyg'ondimi bilib bo'lmaydi.  Cho‘ntagidan popukli xaltacha 

olib  maxorka  o ‘ ray  boshladi.  Qo‘llari  tinmay  qaltirab 

maxorkani  to'kib  joiboryapti,  sinf jim,  pashsha  uchsa 

eshitilgudek jimlik...  Roziq  tog'amga  rahmim  kelib  ketdi, 

unga qiyin, juda ham qiyin, armiyadan qaytishi bilan xotini 

tashlab  ketib  qoldi,  bitta  cholga  erga  tegib  ketdi,  Roziq 

tog'am  yolg'iz,  hech  kimi  yo‘q.  Uyi  ham  bo‘m-bo‘sh,  eski 

sholcha,  qora  qumg'on, jo'mragi  qadoqlangan  chojmak -  

boshqa  hech  narsasi  ham  yo‘q.  Bir  oyog'i  yo‘q,  kechalari 

kesilgan joyi zirqirab og'rib chiqarmish, buningustiga o‘ng 

qo'li  ham  yaxshi  ishlamaydi...  Qiyin juda  qiyin  unga!  Biz 

bo'lsak  uni  oq  ko'ngil,  yumshoq  tabiatli,  sal  qiziqchiroq 

boigani  uchun  mayna  qilganimiz-qilgan...

Bir  mahal  mening ukam  Usmon  qo‘l  ko'tarib:

-   O'tgan  darsni  men  aj^tsam  maylimi?  -   deb  so'radi 

sekingina.

47

---

-  Ayt-chi,  -   maxorka tutunini  chuqurroq  t 

Roziq  tog'am.

-  Razvedka.... -  xuddi esidan chiqarib qo‘ya] 

shoshilib  dedi  Usmon.

-  T o‘g‘ri, -  tasdiqladi  muallim,  -  xo'sh,  гаг 

qanaqa  bo'lishi  kerak?

-  Botir.

-  Yana?

-   Qo'rqmas.

-  Yana?

-   Mushuk...  -   Bu  so‘z  Usmonning  og‘zida: 

bilan  sinfda  yana  sekingina,  bilinar-bilinn 

k o 'ta r ild i.  R oziq  to g ‘ am  ham  kulim sira 

m u sh u kdek  chaqqon  b o 'lish i  kerak  demc 

shundaymi?»  deb  so'radi.  Usmon,  ha,  deb  tasi 

unga besh  yozib  qo‘y  deb  tayinladi  Hamroqulf

-  Endi, bolalar, yangi dars boshlaymiz, -  seki 

turayotib  dedi  muallim.  Aramo  bolalar  yana 

qolishdi,  afandi  aytib  berasiz,  afandining  и 

sarguzashtlaridan  so'zlab  berasiz  deb,  pártala 

to'polon  ko'tarishdi,  Ishonsangiz,  o‘zim  ham  si 

qila boehladim,  chunki  Roziq tog'am  qishlog'imi 

usta  latifachisi,  kattalar  bilan  o ‘tirganda  1 

sharaqlatib  kuldirgani-kuldirgan.  H ozir  fe 

qolmasak,  keyin  bizga  hecham  aytib  bermaydih

-   T o‘g‘ri!  Afandi  bo'lsin!

-  Afandi aytib bermaguningizcha tinchimay 

qichqira  boshladik.

-  Ha,  mayli... -  nihoyat rozi bo‘ldi muallim 

boshlashdan  oldin  odatda  bir  kulib  olardi,  h 

shunaqa bo'ldi, kulib, obbo senlar-ey, deb qo‘yc 

Nasriddin armiyaga chaqirilgan ekan,  komand: 

otish,  nayza  sanchish,  o‘z-o‘zini  himoya  qilish 

o ‘ ta  boshlabdi.  Bir  mahsd  komandir  bunda; 

Nasriddin  okopga  tushib  cho'zilib  yotgan  e 

afandi  nega yotibsiz,  desa:

48

---

-  Men  o'iishni  mashq  qilyapman!  -   dermish  afandi.

Bir  oz  kulish ib  olganim izdan  so 'n g   yangi  dars

boshlandi. Bugun biz, ya’ni pishirilgan kartoshka qachon 

ulashilar  ekan  deb  so'lagini  yutib,  ko'zini  lo‘ q  qilib 

o'tirgan shu qirq ikki nafar askar dushmanning mudofaa 

chizig'in i  yorib  o 'tib ,  n om a’ lum  bir  tepalikni 

egallashimiz  kerak  ekan.  Muallim  qanday  qilib  mudofaa 

qilish, nayzabozlik jangini qanday o'tkazish, qanday qilib 

granata  irg'itish  yo'llarini  o'rgata  boshladi,  u  shunday 

berilib,  shunaqangi  bir  shavq-zavq  bilan  gapirar  ediki, 

nazarimizda biz o'zimizni chinakam askarlardek his qilib 

o'tirardik.

-   Oyoqqa!  -   baqirib  yubordi  bir  mahal,  hammamiz 

sapchib  o'rnim izdan  turib,  to'polon ,  ur-yiqit  bilan 

hovliga chiqib,  ko‘z  yumib-ochguncha,  safga  ham  tizilib 

bo'ldik.  Maktabimizda  qirqta  yog'och   miltiq,  o'nta 

yog'och  granata,  ikkita  yog'och  pulemyot  bor  edi.  Bu 

qurollar  chinakam  qurollardan  hech  qolishmasdi,  faqat 

otayotganda  og'zing  bilan  «paq-paq»,  «gumbir»,  «tirr- 

taqa-taqa-taqa»  deb  turishing  kerak  ana  shunda  har 

qanday  yovni  k o ‘z  yum ib  ochguncha  qirib  tashlasa 

bo'ladi.

-  Muxtorali akaning devoriga qarang! -  buyruq berdi 

maktab  qo'shinlarining qo'mondoni. Askarlar Muxtorali 

akaning  devori  tomonga,  ya’ni  o'ngga  burilishdi.  0 ‘ng 

qatordagilar  mudofaada  turadigan,  chap  qatordagilar 

hujum  qiladigan  b o 'ld i,  m udofaada  turganlarga 

Hayitkalla,  hujum  qiluvchilarga,  tasodifni  qarangki, 

meni  komandir  qilib  tayinlashdi.  Qurollar  teppa-teng 

taqsimlandi.

-  Maktabning orqasiga  qarab yuring!  -  buyruq berdi 

maktab  qo'shinlarining  qo'mondoni.

Chinakam  askarlarga  o'xshab  tap-tup  qadam  tashlab 

yurib  ketdik.

-   Bir-ikki-uch!  -   deb  qo'yadi  bosh  qo'mondon  oyoq 

tashlashimizga  moslab.

4 - 5 4 4

49