Achchiq haqiqat

\  

olarmiz  deb  xalqaga  olib  yaqinlashib  kelayotgai 

eshak  ikki  oyog‘ini  ko‘tarib, jarlikka shunday sak 

otam:

-  Eh,  -  deb uh  tortib yubordi.

Eshak  ja rlik   tubiga  gupillab  urildi-yu,  ba' 

yalpayib  qolgandek  bo‘ldi.

-  Tamom!  -  dedi  otam bosh  chayqab.

30

---

Otam  bilan  Parpi  buvam  bizga juda  ibcaq  bo'lishibdi. 

Ehtimol  dasht  orqali  rayonga jo'nab  ketgandir  deb  ham 

o'ylashibdi.

-   R o 'z g 'o rg a   yarab  turuvdi,  -   xuddi  kechirim  

so'ragandek  bir  ohangda  dedi  otam.

-   Mayli,  Polvon,  qayg'urma,  bolalaringning  boshi- 

ko'zidan  sadaqa,  -   otamning  ko'nglini  ko'tardi  buvam,

-  eshagim tug'sa bolasini berarman, endi tezroq jo ‘naylik 

tag'in  hukumatdan  gap  eshitib  yurmagin.

Harbiy  komissariatning  hovlisiga  choshgoh  mahalida 

yetib  bordik.  Hamma  yoqqa  odam  demagani  sig'may 

ketibdi.  Chol-u kampirlar, yosh-yosh qiz-u juvonlar, men 

tengi,  mendan  kichkina  bolalar  -   igna  tashlasang yerga 

tushmaydigan  bo'lib  ketibdi.

Otam  tengi,  undan  yoshroq  ikki  yuz  chog'li  kishini 

hovlining  qoq  o'rtasiga  ikkitadan  qilib  safga  turg'izib 

qo'yishibdi.  Safdagilarning bir xillai’i  tartibga rioya qilib 

tikka  turibdi,  bir  xillari  bor-e,  oyog'im   tolib  ketdi, 

qo'lingdan  kelganini  qilmaysan-mi  deb,  qopining ustiga 

o'tirib  olibdi,  atrofdagilar bo'yinlarini  cho'zib,  bir xillari 

qo‘lini  og‘ ziga  kuvacha  qilib  safdagilarga  gap  ham 

qo'shib  turishibdi:

-  Dada,  dadajon,  men bu yerdaman!

-   Hakim,  bora  solib  adresingni jo'natgin!

-   Bolaginam,  bemahalda  ko'chaga  chiqmagin!

-   Akajon,  rasmingizni  jo'n atib  yuboring,  oyimga 

darmon  bo'ladi.

-  Adasi, bolalaringizdan  ko'nglingiz  tinch bo'lsin, bir 

yaxshi  qilib  olib  o'tiraman.

Otam  Parpi  buvam  bilan  quchoqlashib  xayrlashdi, 

bolalarim ni  sizga,  sizni  xudoga  topshirdim ,  dedi. 

Hammamizni bir-bir bag'riga bosib peshanamizdan o'pdi. 

Opam  bo'lsa  otamning  yelkasiga  qo'lini  qo'yishi  bilan, 

negadir  ho'ngrab  yig'lab  yubordi.

Otam  nihoyat  o'rtaga o'tib yoshgina rus komandiriga 

ro‘baro‘  bo'ldi.  Komandir  ro'yxatdan  otamning  fami-

31

---

liyasini  topib,  qo'lini  shop  qilib  bir  narsalar  t 

о tain yo'lda eshak qochib  ketib  ovora bo‘lib  qo 

yu,  oxirida  yana:

-  Eshshak...  -   deb  qo'shimcha  qilib  qo'ydi.

-   Eshshak?!  -  xayron  bo'lib  so‘radi  koman

-  Da,  eshshak!  -  dedi yana otam.

Komandir negadir battarroq tutaqib ketdi, ye

otam  yana  qayta  boshdan  tushuntira  boshlac 

mast bo'lib  qolgan  ekan  dedi  va:

-  Piyanista,  -  deb  qo‘shimcha  ham  qilib  qo

-  Piyanista?!  -  qoshlarini  kerib  takrorladi к

-  Ha, eshak piyanista, -  dedi otam nihoyat ti 

olganidan  mamnun  bo‘lib.  Ammo  komandir j 

minib  oldi.  Nazarimda  sochlari  tikka  bo'lib  к 

bo'ldi, vizillaganicha ichkariga kirib,  o ‘zi tengi 

komandirni  boshlab  chiqdi.

-  Nega komandirni haqorat  qildingiz? -  so‘i 

Otam  bo'lgan  voqeani  aytib  bergan  edi,  o'zbel 

kulib  yubordi,  rusga  tarjima  qilgan  edi,  u  han 

kulib  yana bir  narsalar  deb  qo'ydi.

-   Nima  deyapti?  -   qiziqsinib  so'radi  otam.

-   Essizgina,  eshagini  olib  kelganda  otliq 

safiga  yozib  qo'yardim,  minib  jang  qilardi,  d 

tushuntirdi  o'zbek  komandir.

Safda  turganlar  o'rtasida  yengilgina  kulgi  1 

Otam  ham  kulib,  shosha-shosha javob  qaytarc

-  Komandirga aytgin,  Parpi amakining eshi 

xo'tikchasini  berib  yuboraman  deyapti,  o'sha 

jangga  kiraveraman.

0 ‘ ris  komandir  yana  kuldi,  yaqin  kelib  с 

yelkasiga  shappatilab,  safga  qo'ya  boshladi.  С 

bo'yi juda  bal and  ekan,  qayerga  qo'ysa  yoni-b( 

beli  barobar  bo'lib  qolaverdi.  Oxiri  safning  ei 

o ‘tkazib ko'rdi,  unda ham bo'lmadi.  Sheriklarir 

otamning yelkasidan  bo'lib  qoldi.

32

---

-   Sal  engashib  turam an,  -   dedi  otam   b o 'y i 

novchaligidan  xijolat  bo‘lib.

-   Hechqisi  y o ‘q,  -   dedi  komandir,  -   artilleriyaga 

sizdaqangi  pahlavonlar  kerak.

Komandir  orqaroqqa  chekinib,  safga  tiziling  deya 

o'rischa  buyruq  berdi.  0 ‘tirganlar  o'rinlaridan  turib, 

bir  xillari  qopchigini  qo'liga  oldi,  boshqalari  yelkasiga 

tashladi.  Komandir  chapga  buriling  deb  buyurgan 

bo'lsa ham  safdagilarning yarmi  o'ngga,  yarmi  orqaga 

burilishdi.  Bir  xillar  yurib  keta  boshladi,  yana  bir 

xillari  turgan  jo y id a   q oq ilg an   q oziq d ek   jim  

tu rish averdi.  K om an d ir  sa fn i  avvalgi  holiga 

k eltirgu n ch a  naq  terla b   ketdi.  C hapga  deganda 

qayoqqa,  o'ngga  deganda  qayoqqa  burilish  kerakligini 

rosa  tushuntirgach:

-  Chapga! -  deb buyruq berdi yana. Yo‘q, bu gal uncha 

anglashilmovchilik  bo'lmadi,  hamma  chapga  burildi.

-   Olg'a!  -   buyruq  bo'ldi  yana.  Saf qo‘zg‘alishi  bilan 

kuzatuvchilar  ulu  tortib  yig'lashga  tushdi.  Minglab 

odamlarning jam   b o'lib   yig'lagani  juda  q o ‘rqinchli 

bo'larkan.

-  Otajon!

-  Akajonim!

-  Pahlavonim!!!

-  Hoy, adasi,  to'xtang! -  degan ovozlar eshitilib qoldi 

har  tomondan.  Nazarimda,  butun  olam  yig'layotgandek 

yer-u  ko‘k  daraxtlar  ham  ko‘z  yoshi  to'kayotgandek 

bo'lib  ketdi.  Usmon  y ig ‘ layapti,  Omon  bo'zlayapti, 

Robiya  chinqiryapti...

-  Voy xudoyim!

-   Alining  qilichiga  uchrasin  o‘sha  Girmon!

-   Essizgina  yigitlar!

-  0 ‘g‘ilginam! -  deb xayrlashishyapti odamlar. Opam 

negadir jim, yig'lamaydi ham, gapirmaydi ham, to'satdan 

loqayd, beparvo bo'lib qoldi. Kun bo‘yi shu ahvolda yurdi. 

Miting  paytida  ham,  askarlarni  mashinaga  chiqari-

3

  -  

544

 

3

 

3

---

shayotganda  ham  toshdek  qotib  turaverdi.  U 

yopishsa,  sil tab  tashlaydi.  Uyga  qaytib  kelgun 

ham  kayflyati  o'zgarmadi.  Xuddi  jin  chalib  ke 

tili  yo‘q  gung bo'lib  qoldi.

Uyga  kelsak  ish  juda  rasvo  bo'libdi.  Oy-ku 

turgan  sovlig'imiz  cho'zilib  yotibdi,  tug'aman  ( 

urinibdi-yu,  tug'olmay  o'lib  qobdi.

-  E attang! -  dedi Parpi buvam bosh chayqab. 

teskari  kelgan  ekan...  0 ‘ zim   oldida  b o ‘ lg£ 

osongina  qutulardi-ya..  Ha  mayli,  kelgan  balo 

urgan  bo‘lsin.

Omon opamga surkalib non berasiz, qornim o, 

deb  xarxasha  qilgan  edi,  opam  to'satdan  portlal

-  Yo'qol!!!