Adabiy til me’yorlari (6) Reja: 1. Adabiy til me’yorining shakllanishi va rivojlanishi. 2. Leksik va talaffuz me’yorlarining o‘ziga xos tomonlari. Mavzu bo’yicha savollar (7) Adabiy til me’yorlarining jamiyat bilan rivojlanishdagi uyg‘unligi nimalardan iborat? Adabiy til me’yorlarining shakllanish omillari qanday? Leksik me’yor nimalarni o‘z ichiga oladi? Talaffuz me’yorining o‘ziga xos tomonlari nimada? - Mavzuga oid asosiy va qo’shimcha adabiyotlar(9)
-
- 1. Kungurov R., Begmatov E., Tojiev YO.. Nutk madaniyati va uslubiyat
- asoslari. “Ukituvchi” nashriyoti. Toshkent 1992.
- 2 Maxmudov. N. Ukituvchining nutk madaniyati. A. Navoiy nomidagi
- 3.Uzbekiston Milliy kutubxonasi nashriyoti. Toshkent. 2007.
- Internet saytlar (10)
- 1 .www.altinmiras.uz;
- 2.www.pedagog.uz;
- 3 .wvvw.zivonetuz:
- 4.www.bilim.uz;
- 5 .www.tdpu.uz;
-
- 1.Adabiy til me’yorining shakllanishi va rivojlanishi.
- Adabiy tilning tirik tirgagi adabiy me’yorlardir, chunki ularsiz adabiy til tushunchasi mohiyatini yo‘qotadi. Bu me’yorlar kishilar nutqiy axloqining boshqaruvchisi, so‘zlovchisi sifatida xizmat qiladi. Ayni me’yorlar bu tildan foydalanuvchilarning barchasi uchun majburiy bo‘lganligidan so‘zlovchi va tinglovchi o‘rtasidagi axborot almashuv jarayonida til belgilarining to‘g‘ri, adekvat, bir xil anglanishini ta’minlaydi (albatta, bunda boshqa vositalar ham ishtirok etadi). Adabiy me’yor til unsurlaridan til sistemasi qonuniyatlariga uyg‘un, jamiyat taraqqiyotining muayyan davrida barqarorlashgan ijtimoiy-nutqiy amaliyot va an’anaga muvofiq holda foydalanish qoidalaridir. Adabiy me’yorning shakllanishi va rivojlanishida jamiyatdagi nutqiy amaliyot, ayniqsa, atoqli yozuvchilar — so‘z ustalari hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Adabiy me’yorlar anchayin barqaror hodisadir, aks holda nutqiy aloqa qiyinlashishi tabiiy. Aytaylik, bugun bu shakl me’yor, ertaga boshqa shakl me’yor bo‘lsa, kishilarning bir-birlarini anglashlari mushkullashadi. Masalan, muayyan so‘z mavjud bir narsaga nisbat berib yasalgan va bu so‘z adabiy me’yorga kirgan, ammo vaqtlar o‘tishi bilan bu narsa o‘rnini boshqa narsa egallaydi. Buniotlanmoq so‘zi misolida ko‘rish mumkin.
- Adabiy til me’yorlarini tartibga solish, mustahkamlash, o‘zgarish va taraqqiyot tamoyillarini belgilash maqsadida davlat, ilmiy-adabiy jamoatchilik, umuman, jamiyat til me’yorlariga oqilona ta’sir etib boradi. Zero, adabiy me’yorning mohiyatitildagiu yoki bu qo‘llanishning shu til jamoasi tomonidan maqbul ko‘rilishi, nufuzli adiblar asarlarida keng yoyilishi, jamiyat hayotining ayni davrida nutqiy urfga kirishidan iborat. Jamiyatdagi muayyan katta-kichik o‘zgarishlar tilda aks etar ekan, adabiy me’yorlarda kam o‘zgarishlar yuzaga keladi. Bu holatlarda maqbul variant
Do'stlaringiz bilan baham: |
