Adabiyot 6 (Turkm). indd

Soraglar we ýumuşlar: 
1. Görogly yzyndan ýetip gelýän Reýhany näme üçin sak-
la ýar? Oňa näme diýýär? 
2. Araz çaýynda nähili waka bolýar? 
3. Reýhanarap Görogla nämeleri wesýet edýär? 
4. Görogly öz ýurdunda nähili garşylanýar? 
5. Bu bölüme näme üçin «Ar alyş» diýilýär? 
6. «Ar alyş» şahasynyň mazmunyny özleşdiriň. 
7. Eposdaky nakyllary türkmen dilinden we edebiýatyndan 
öwrediji iş depderleriňize ýazyň, manysyny düşündiriň.
8. Eposdan bölekleri ýat tutuň.
Sözlük we düşündiriş: 
1. Haremhana – aýallar otagy.
2. Hikmet – nesihat, öwrediş, 
ýol görkezme.
3. Ser – baş, kelle.
4. Kamat – boý, syrat.
5. Efgan – agy, nala.
6. Birýan eýlemek – ýak mak, 
kösemek.
7. Surnaý – tüýdük.
8. Nagra urmak – 
deprek,laňňara kakmak.
9. Tebil kakmak – deprek kak-
mak.
10. Bezm – keýp-sapa.
11. Dide – göreç, göz.
12. Ygtykat – ynam, yhlas.

---

69
13. Perwana – kebelek.
14. Alaň – beýiklik.
15. Çymylgan – düşekçe.
16. Perwaz etmek – uçmak.
17. Nowjuwan – ýaş ýidit.
18. Çeşm – göz, garak.
19. Kyl (kyla-kal) – gaýgy, 
alada.
20. Bendiwan – tussag, elga-
rama.
21. Togap etmek – baş eg mek, 
düýnemek.
22. Peýşana – maňlaý, alyn.
23. Şikar – aw.
24. Däliz – eýwan, dalan.
25. Wesme – gaşa çalynýan gara 
reňk.
26. Gülap (gül-ab) – gül suwy, 
atyr.
27. Gazma – garaýyş, bakyş.
28. Tyg – ýarag.
29. Hülle – don, çabyt.
30. Peşşap – nöker, ýasawul, 
jellat.
31. Rekap – eýer, üzeňňi.
32. Nerkes – gara gül ady, gara 
gözli.
33. Mahy-taban – dolan Aý
34. Galbir – elek.
35. Hykarat eýlemek – ezýet 
bermek, gaharlandyr mak, azar 
bermek.
36. Nepes – dem.
37. Muhubbet – söýgi.
38. Salah – ýarag.
39. Paýakeş – çilimsaz, çilim 
berýän, gapy hyzmatkäri.
40. Çäş galmak – guşluk 
wagty.
41. Gart – garry, ýaşuly.
42. Batman – agyrlyk ölçegi 
Her ýerde bir hili ulanylýar.
43. Sagyra – çaga, ýaş oglan.
44. Nama – bu ýerde goşgy, 
aýdym manyda, aslynda hat 
ýazgy, beýan, dessan.
45. Hun – gan, gan öwezine 
berilýän baha.
46. Berre – guzy, tokly.
47. Bags – (bäs) jedel.
48. Peşe – aýakçy, çybyn.
49. Set para – (sad) ýüz bölek.
50. Pişwaz – öňünden çykmak.
Türkmen halkynyň milli guwanjy, genji-hazynasy «Görog-
ly» eposydyr. Bu eposda beýan edilýän wakalar, özbaşdaklyk, 
azatlyk, adalat ugrundaky göreşler, gapma-garşylykly, dartg-
ynly wakalar asyrlaryň jümmüşinden habar berýär. Hut şoňa 
görä-de bu epos türkmen halkynyň müňlerçe merdana ogul-
gyzlaryny belent ahlaklylyk harby-gahrymançylyk ru hunda 
terbiýelemekde, olara estetiki lezzet bermekde örän ähmiýetli 
edebi geçme bolup hyzmat edýär.
Bu epos «Görogly», «Kerogly», «Körogly» ady bilen türk-
men halkynyň arasynda gadym döwürlerden bäri mälimdir. 

---

70
Eýsem, bu ajaýyp eseriň dürlüçe atlandyrylmagynyň sebäbi 
näme? Halk arasyndaky rowaýat-gürrüňlere görä, «Görogly» 
diýilmeginiň sebäbi, ol görden (gabyrdan) çykanmyş, «Ker-
ogly» diýilmeginiň sebäbi, türkmenleriň ganym duşmany 
Hünkar şa ýaşajyk Röwşeniň atasy Jygalbegiň gulagyna 
gurşun guýanmýş, «Körogly» diýilmeginiň sebäbi Hünkar 
patyşa Röwşeniň agasy Mömini öldürip, atasy Jygalbegiň 
gözüni oýdurypmyş. Bu eser haýsy at bilen tutulsa-da, onuň 
ideýa-mazmunyna, tutuş sýužetine halk arasynda uly hormat 
goýulýar, höwes bilen okalýar, diňlenilýär.
«Görogly» eposyny halka ýetirmekde özüniň uly 
goşandyny goşan, üstüni ýetiren edebiýatçy alymlardan: 
A.Ahundow Gürgenliniň, A.Gowşudowyň, M.Kösäýewiň, 
B.Ahundowyň we beýlekileriň hyzmaty uludyr.
Görogly diýlende mert, söweşjeň serkerde, ar-namys-
ly, halkyna, il-gününe wepaly, atşynas, duşmana rehimsiz, 
dostuna wepaly, wäşi, göwnaçyk, myhmanparaz, umuman, 
adamkärçiligiň belent ahlak sypatlaryny özünde jemleýän 
pälwansypat türkmen adamsynyň ajaýyp obrazy göz öňüňde 
janlanýar.
Bu eposyň biziň günlerimize gelip ýetmeginde bagşylaryň 
roly uludyr. Ylaýta-da Pälwan bagşynyň ýatdan aýdyp be ren 
dessanlary «Görogly» eposynyň doly formirlenmegine müm-
kinçilik berýär.
Bu epos türkmen halkynyň geçmişini, milli däp-dessury-
ny öwrenmekde, olara aňly-düşünjeli göz ýetirmekde, halky 
watansöýüjilik ruhunda terbiýelemekde ummasyz ähmiýetli 
edebi ýadygärlik bolup hyzmat edýär.