Adabiyotlar rshyxati


Диыыат муаммо. Ижодий тафаккур нима?


Download 0.73 Mb.
bet75/93
Sana21.04.2023
Hajmi0.73 Mb.
#1369888
TuriСеминар
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   93
Bog'liq
umum.psix

Диыыат муаммо. Ижодий тафаккур нима?

Ёдда тутинг! Ижодий тафаккур мураккаб билиш фаолиятидан бири бщлиб, тадрижий равишда, изчил щзаро боьланган процесслардан ташкил топади: даставвал саволлар туьилади, вазифа аниыланади, масалани ечиш ёки саволларга жавоб ыидириш жараёни вужудга келади. Инсон олдида турган аниы вазифа ёки масала - бу бажарилиши ёки хал ыилиниши зарур бщлган саволнинг ифодасидир. Намоён бщлган вазифа (масала) кщпинча ифодаланиши шарт бщлган маысадни ъам щзида акс эттириб келади. Маысад эса инсоннинг изланаётган номаълум намоёнликни топишга гумон ва хаяжон, шубха ъислардан хориж этишга ыаратилган майлидир. Тафаккурнинг изланиш босыичларида вужудга келган масаланинг ифодаланиши ъар хил даражада бщлиши мумкин. Жумладан, намоёнликнинг нималари маълумки, нималари яна номаълум, уларни аниылаш, ыай ъолатда ва ыайси йщл билан ечилиши мумкин, унинг турмуш учун ыандай аъамияти бор сингари жиъатларини аниылашга тщьри келади.

Мунозарали савол. Ижодий тафаккурнинг компонентлари нима?

Диыыат ыилинг! Ижодий тафаккурнинг компонентлари ыуйидалар: ыщйилган саволларга жавоб излаш, масалани ечишга ёрдам берадиган йщллар, усуллар, воситалар, ыоидалар ва кщникмаларни ыидириш, уларни танлаш ъамда мазкур фаолиятда уларни татбиы ыилиш ва бошыалар. Одам ушбу конкрет ъолдаги вазифани бажариш учун ыщйилган саволларга бериладиган жавобларни айрим пайтларда теварак-муъитдаги объектлардан топишга ъаракат ыилади. Мазкур ъолатнинг самарадорлиги кщп жиъатдан унинг кузатувчанлиги ва синчковлик сифатларига боьлиы. Айрим ъолларда берилган саволларга жавобларни тщплаган тажриба ва йиьилган билим фондидан топиш кщзга ташланади. Масалан, имтихон топширётган талабанинг фикр юритиши, мулоъазаси ва хулоса чиыариши худди ана шундай тарзда намоён бщлади. Ижодий тафаккур ижодий хаёл билан узвий алоыада бщлади. Шунинг учун инсон амалий фаолиятида бир талай саволларга жавобларни хаёл ёрдами билан топади. Жумладан, ъар хил тахминлар, фаразлар, илмий гипотезалар, кашфиётлар, техника сохасидаги ихтиролар ъам ана шу йусинда амалга ошади, яъни хаёл ёрдами билан зарур натижаларга эришилади. Шунингдек, ижодий тафаккур процессида баъзи бир вазифаларни хал ыилиш, бажариш, мухокама юритиш, мулоъаза ыилиш, фикрлаш, фараз ыилиш сингари жараёнлар мантиыий фикр юритиш усуллари ва воситаларини ыщллаш йщли билан нихоясига етказилади. Масалан, математика, физика каби фан асосларини щзлаштиришда худди шундай ъолат рщй беради.

Ижодий фикр юритиш процессида гохо камчилик вя хатоларга йщл ыщйилади. Натижада олинган жавоблар ёки ыщлланилган воситаларда шубхаланиш ъисси пайдо бщлади. Оыибатда натижаларни таныидий текшириш майли вужудга келади. Баъзан текшириш процесси масалани хал ыилиш билан параллел равишда намоён бщлиши мумкин. Одатда, ушбу кезларда фикр юритишнинг мантиыий жиъатлари ъукм ва хулоса чиыариш, исботлаш, далиллаш, асослаш, рад ыилиш, инкор этиш кабилар ижодий тафаккур ядросини ташкил ыилади.

Ижодий тафаккур процессида инсон масалани хал ыилишда щзгаларнинг ёрдамига таяниб иш кщради. Айрим ъолларда масала ёки топшириыни хал ыилиш, ечиш пайтида ижодий тафаккур шахслараро муносабатда, мулоыотда намоён бщлади. Мулоыот эса фикр алмашиш, суъбатлашиш, мухокама ыилиш, бахслашиш, исботлаш, далил­лаш каби мантиыий усуллардан ташкил топади. Фан ва техника тараыыиёти тарихининг кщрсатишига ыараганда, йирик илмий кашфиётлар, фалсафий мушоъадалар, илмий назариялар, конструктив ижодларнинг аксарияти улуь кишилар томонидан ижтимоий тафаккурнинг маъсулли сифатида, жамоа тафаккури натижаси тариыасида дунё юзини кщрган. Демак, ижодий тафаккур авлодларнинг аыл-заковати дурдоналарининг системалашиши натижасида намоёнликни янгилик элементи билан бойитади.

Ижодий тафаккур билан масала ечиш щзаро узвий боьланган билиш процессларидир. Лекин ижодий тафаккурни масала ечиш воситасига айлантириб юбориш мутлаыо мумкин эмас. Шунинг учун уларнинг нозик жи-хатларини фарылаб олиш маысадга мувофиыдир. Жумладан, масалани хал ыилиш, ечиш фаыат тафаккур ёрдами билан амалга оширилади, чунки бунда ъеч ыандай щзгача йщл бщлиши мумкин эмас ва бщлмайди у ъам. Щз навбатида тафаккур масала ечиш ваытидагина вужудга келади. Шу боисдан тафаккур янги масала ыщйишда, янги муаммоларни барпо ыилишда, уларнинг инсон томонидан англаб етишида ва бошыа ъолларда асосий рол щйнайди. Бинобарин, ижодий тафаккур фаыат масала хал ыилиш билангина боьлиы бщлмасдан, балки билимларни эгаллаш, текстларни тушуниш, нарса ъамда ъодисаларни таныидий жиъатдан анализ ыилиш ва ъоказоларда ъам жуда зарурдир.


Download 0.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling