Agrobiotexnologiya fanidan laboratoriya ishlarini bajarish uchun

14-LABORATORIYA MASHG‘ULOTI 
MIKROORGANIZMLARNI ANTOGONISTIK XUSUSIYATLARINI 
ANIQLASH 
Tabiatda tarqalgan mikroorganizmlar yakka-yakka rivojlanmay balki bir- biri 
bilan aralashib yashaydi. Shuning uchun ham ularning о‘rtasida antogonistik va 
hamkorlik munosabatlar paydo bо‘ladi. Mikroblar о‘rtasidagi hamkorlik simbioz 
deyiladi, bunda bir xil mikroblar ikkinchi xil mikroblarga ularning yashashi va 
rivojlanishiga qulay sharoit yaratadi. Mikroblar yashash va rivojlanish protsessida 
muhitga moslanish natijasida bir-birlariga nisbatan qarama-qarshi munosabatda bо‘ladi, 
bunday munosabat mikroblar antogenizimi deyladi. Paster birinchi bо‘lib kuydirgi 
kasalining mikrobi bilan kо‘k yiring hosil qiluvchi bakteriyalar о‘rtasidagi 
munosabatlarni kuzatib, mikroorganizmlar о‘rtasidagi antoginestik xususiyatlarni 
aniqlagan bо‘lsa, Mechinkov sut kislota xosil qiladigan bakteriyalarga nisbatan bо‘lgan 
antogenistik munosabatini aniqlagan. Shuning uchun ham Paster bilan Mechnikovlar 
antogonizm nazaryasing asoschilari hisoblanadi. 
Antogonistik 
munosabat 
faqat 
bakteriyalar 
orasidagina 
emas, 
balki 
zamburug‘lar va aktinometsitlar orasida ham uchraydi. Olimlarning aytishicha, tuproq 
mikroblari orasida, ayniqsa, gо‘ng solib о‘g‘itlangan tuproqlarda patogen va fitopatagen 
mikroblariga nisbatan antoginestlar kо‘p uchraydi. Bir xil mikrob ikkinchi xil mikrobga 
nisbatan antogonistik bо‘lsa, u hosil qilgan mahsuloti bilan ikkinchi mikrobni 
rivojlanishidan tо‘xtadi, yani uni о‘ldiradi. Antogenist mikroblarni hosil qilgan 
maxsulotlari antibotik deyladi. Antibiotiklarni asosan tuproqda uchraydigan 
zamburug‘lar, aktinomitsitlar va har turli sporali, sporasiz bakteriyalar hosil qiladi. 
Antibotiklarni faqat mikroblargina emas, о‘simlik va hayvonlar ham hosil qiladilar. 
Hozirgi vaqtda antibiotiklar faqat meditsinadagina qо‘llanilmasdan, qishloq 
xо‘jaligida ham о‘simlik kasalliklarining oldini olish va har turli fitopotogen 
mikroorganizmlarga qarshi keng kо‘lamda foydalanilmoqda. Mikroorganizmlarning 
antogonistik xususiyatlari labaratoriyada bir necha xil usul bilan quydagicha aniqlanadi: 
ZICH OZIQA MUXITIDA ANIQLASH. 
Buning uchun suyultirilgan GPA olinib, sterillangan Petri likobchasiga 
qо‘yiladi, muhit qotganidan sо‘ng uning yuzasiga keng yо‘l qо‘yilib har turli 
mikroorganizmlar Bacilluc mesentericus mikrobioligik sirtmoq bilan ekiladi, unga tik 
chiziqlar qilib Bac. Mycoides va Sarcinaning sof kulturasi ekladi. Mikroorganizmlar 

---

ekilgan likobchalar 26-28
O
S termostatga 1-2 sutka qо‘yiladi sо‘ngra tajriba 
tekshirilganda 
mikroblarning 
bir-biriga 
yaqinlashgan 
joylarida 
yuz 
bergan 
о‘zgarishlariga ahamiyat beriladi. Agar mikroblar bir-birlariga tо‘qnashgan joyda о‘sish 
sust, yoki butunlay о‘smagan bо‘lsa, bu holat mikroblar о‘rtasida antoginizm borligidan 
dalolat beradi. Mikroblarning bir-birlariga nisbatan antogenistik munosabatda 
bо‘lishlari ularning о‘sishiga ta’sir qilibgina qolmasdan, balki morfologik va boshqa 
xususiyatlariga ham ta’sir qilishi mumkin. Buni aniqlash uchun muhit yuzasida normal 
о‘sgan mikrob tо‘plami bilan mikroblari bir-biriga koloniyalaridan preparat tayyorlab 
bir-biriga solishtirililadi. 
TUPROQDAGI ANTAGONIST MIKROBLARNI ANIQLASH. 
Buning uchun Petri likobchasiga GPA muhiti suyultirilib qо‘yiladi, likobchadagi 
muhit qotganidan keyin uning yuzasiga bakteriya yoki zamburug‘larning sof kulturasi 
shpatel bilan ekilib. 25-30
O
S termostatga 1-2 sutka davomida qо‘yiladi. Sо‘ngra 
likobdagi muhit yuzasida unib chiqqan bakteriya yoki zamburug‘ koloniyalarining ustiga 
bir-necha joyga yangi tuproq bо‘lakchalaridan sterillangan pinset bilan qо‘yiladi va 
yana bir necha kun termostatda saqlanadi. Agar tuproq bо‘lakchalari tarkibida 
antagonist mikroblar bо‘lsa tuproq zarrachasi atrofida oq doira hosil bо‘ladi chunki 
tuproqdagi antogenistik mikroblar muhit yuzasidagi yordam beradi.