Agroiqtisodiyot va turizm

2.5.Ozuqa tayyorlash texnologik jarayonlari va uskunalarning bir smenalik ish grafiklarini qurish
Ozuqa tayyorlash korxonasi ishlarini, jarayonlarning ketma-ketligi, suv, bug^’ va elektr energiyasini soatlik taqsimlanishi to'g'ri tashkil qilish uchun texnologik jarayonlarning (2-rasm) va uskunalarning smenalik ish (3-rasm) grafiklari bajariladi. Bu grafiklar 9 ilovada keltirilgan texnoiogik jadval asosida quriladi.
Uskunalarning smena davimidagi ish vaqtlari 9 ilovaning 12 ustunidan texnoiogik jarayon nomi 2 ustundan va bulatgich- aralashtirgichlar soni I 1 ustundan olinadi. Bu grafik ozuqa tayyorlash jarayonlari tartibi va ulaming davomiyligini ko'rsatadi.

Texnoiogik jarayon nomi	Smena davomida jarayonlarni bajarish vaqti, soat
	0	1	2	3	4	5	6	7
U skunalar tayyoii ash
1 –bug’latgich-aralashtirgich
Maydalangan somonni bug'latgichga vuklash
Somonni tuzli voki melassli eritma bilan namlash
Somonni bug’lash
Boshqa ozuqalarni bug'latgich aralashtirgichga yuklash
Ozuqalarni aralashtirish
Tayyor omuxta ozuqani bug'latgich aralashtirgichdan transport vositasiga vuklash
2-buglatgich aralashtirgich
Maydalangan samonni bug‘latgichga yuklash
Somonni tuzli voki melassli eritma bilan namlash
Somonni bug'lash
Boshqa ozuqalarni bug'latgich aralashtirgichga yuklash
Ozuqalarni aralashtirish
Tayyor omuxta ozuqani bug'latgich aralashtirgichdan transport vositasiga yuklash
Texnik xizmat ko'rsatish

2-rasin. Texnoiogik jarayon grafigi
Uskunalarning bir smenalik ish grafigi mashinalar smenaning qaysi vaqtida va qancha ishlashini ko'rsatadi. Bu grafikni bajarishda ishning nomi 9 ilovaning 2 usiunudan. ozuqa miqdori - 3, ish vaqti - 12, mashina rusumi 6 va mashina quvvati 8 ustunlardan olinadi.
Yuqoridagi grafiklar bajarilgandan keyin soatlik, smenalik elektr energiya sarflari rafiklari ham qurilishi mumkin.

Ishning nomi

Ozuqa miqdori

Ish vaqti, soat

Mashina markasi

Mashina quvvati, kVt

Uskunaning smena davomida ish vaqti, soat

0

1

2

3

4

5

6

7

Bug’ bilan ta'minlash

Somanni maydalashi

Sоmоnni yuklash

Aralashma ozuqani yuklash

—

Ildizmevani uzatish

r—

Ildizmevani yuvish va Maydalash

—

Ozuqalarni aralashtirgichga uzatish

Somonni namlash

Ozuqalarni tayyorlash

Tayyor ozuqalami trans­port vositasiga yuklash

—

3-rasm. Uskunalarning bir smenalik ish grafigi


3. LOYIHANI IQTISODIY BAHOLASH

Loyihaning iqtisodiy jihatdan effektliligi keltirilgan mablag'ga qarab baholanadi. Keltirilgan mablag' qancha kam bo'lsa, loyiha shunchalik darajada iqtisodiy jihatdan foydali hisoblanadi, ya'ni

M_k=X_f+E_nK_m —> min,

bu yerda: E_n- kapital mablag'dan foydalanish normasi koeffitsienti (E_n= 0,15).

Keltirilgan mablag’ni hisoblash uchun yillik foydalanish harajatlari 9 ilovada keltirilgan texnologik jadvalning 22 ustunidan olinadi.
Loyihalangan texnologik yo'nalishda 1 ts ozuqani tashish, tayyorlash va tarqatishga to'g'ri keladigan yillik foydalanish harajatlari va keltirilgan mablag' aniqlanadi.


X_tk=X_f/P_y, M_kk=M_k/P_y,

bu yerda: P_y - texnologik yo'nalishda yil davomida ishlov beriladigan ozuqa miqdori, ts.

N_s.yem= =1,81~2 ta


N_s.somon= =19.01~20 ta


N_s.silos= =5.42~5 ta
N_s.lovlagi= =3.65~4 ta
bu yerda: V_s -saqlagichning sig'imi, m (7-ilova);
ε -saqlash sig'imidan foydalanish koeffitsienti, (7-ilova).
Saqlagichlarni bosh planga tushirish uchun ularning o'lchamlarini bilish zarur.
Ularni quyidagi formula orqali topish mumkin.
Ко'tarma ozuqaxona diametri

Saqlagichlarning kengligi

B=CV_cR/365T_b²n


B= =0,0854

bu yerda: R- КТУ-10 ozuqa tarqatgichning traktor bilan birgalikdagi burilish radiusi R=6,5….8,0 m;

T_b- ozuqani olish tempi. T_b =0,15….0,8 m/kun;
n- saqlangan ozuqaning balandligi (8-ilova);
С-doimiy koeffitsient (senaj C=0,003; silos C= 0,024).
Go’ngxonaning umumiy maydoni quyidagicha topiladi


G’=M_rD_CK/n" p_g’

G’= = 3690,75m³
bu yerda: M_r-ferma bo'yicha kunlik go'ng chiqishi, kg.
D_ck-go'ngni saqlash kunlari (D_ck -180 kun);
n'-go'ngni joylashtirish balandligi (n' =2,0+2,5m);
p_g-go'ngni zichligi (p_g=600…1000 kg/ m³);
Ferma bo'yicha kunlik go'ng chiqishi sigirlar uchun 55 kg, g'unojirtlar va tanalar uchun 27 kg, buzoqlar uchun 14 kg, buzoqchalar uchun 7,5 kg ni tashkil etadi.
Kunlik go'ng chiqishi
М_r=Ш₁n₁+Ш₂n₂+…+Ш_nn_n=
М_r=350•55+56•27+70•27+42•14+182•7,5=24605kg

XULOSA
Qoramolchilik - chorvachilikning asosiy sohalaridan biri, aholini goʻsht, sut mahsulotlari hamda yengil sanoatni teri va boshqa xom ashyo bilan taʼminlaydi. q. chiqindisi boʻlgan goʻng dehqonchilikda yerlar unumdorligini oshirishda keng qoʻllaniladi (baʼzi mamlakatlarda qoramoldan ish hayvoni sifatida foydalaniladi). Qoramolchilik xoʻjalik tarmogʻi sifatida yovvoyi qoramol turlari xonakilashtirilgan paytdan paydo boʻlgan. Dastlab qoramoldan goʻshti uchun hamda ish hayvoni sifatida foydalanilgan. Sut isteʼmol qilina boshlagach, odamlar undan yogʻ, pishloq va boshqa mahsulotlar tayyorlashni oʻrgandilar, natijada sut Qoramolchilikining ahamiyati oshdi, sut sanoati shakllandi.

Qoramolchilik qadimdan hozirgi Oʻzbekiston hududida intensiv sharoitlarda va yaylov usulidarivojlangan. 19-asr oxiriga qadar Qoramolchilikning asosiy qismini kammahsul, jussasi mayda jaydari hamda zebusimon qoramollar tashkil qilgan. 20-asrning 20-yillaridan boshlab respublikada mahalliy va zebusimon qora-mollarni madaniy qoraola, qizilchoʻl va shvits zotlari bilan chatishtirish asosida mahsuldor podalar guruhini shakllantirish hamda nasldor sof zotli qoramollarning reproduktor xoʻjaliklarini tashkil etish, davlat va kooperativ xoʻjaliklari Qoramolchilik sut-tovar fermalarini rivojlantirish va sutchilik komplekslarini tashkil etish, Qoramolchilikni ixtisoslashtirish, konsentratsiyalash va sanoat texnologiyalari asosiga oʻtkazish ishlari amalga oshirildi. Qoramolchilikning sut, sut-goʻsht, goʻsht hamda naslchilik yoʻnalishidagi xoʻjaliklar, naslchilik zavodlari, xoʻjaliklari va fermalari tashkil etildi. natijada 80-yillarga kelib qoramollar zotdorligi 98—99% ga yetkazildi. Nasldor sigirlarning 3800–4100 kg sut beradigan podalari barpo etildi. Goʻshtchilik komplekslarida parvarish qilingan novvoslar vazni 12—13 oyligida 400–420 kg ga koʻtarildi. Tumanlarda tashkil etilgan xoʻjaliklararo boʻrdoqichilik korxonalarida qoramollarni jadal boqish va boʻrdoqilash ijobiy natijalar berdi. Qoramolchilik amaliyotining taraqqiy etishida ilgʻor tajriba va fan yutuqlari muhim rol oʻynadi. 1932-yilda chorvachilik tajriba st-yasining va 1939-yilda Oʻzbekiston chorvachilik i.t. institutining tashkil etilishi chorvachilik va xususan Qoramolchilik sohasida muhim burilish boʻldi. Qoramolchilik rivojining tipologik, ozuqa va seleksiya asoslari ishlab chiqildi hamda amaliyotga keng joriy qilindi. 1924-yilda qoramollar soni 1229,4 ming boshni, shu jumladan, sigirlar 407,5 ming boshni tashkil qilgan boʻlsa, 1991-yilda bu koʻrsatkichlar tegishlicha 4580,8 va 1856,4 ming boshga, 2004-yilda 5873 va 2556,7 ming boshga yetdi. 1924-yilda goʻsht yetishtirish (tirik vaznda, ming t) 84,0, 1991-yilda 789, 2003-yilda 935,5; sut yetishtirish tegishlicha 262,0, 3034,2 va 4030,3 ni tashkil etdi. sigirlardan oʻrtacha sut sogʻib olish 1924-yilda 400 kg dan 1990-yilda 1685 kg ga, qoramollarni goʻshtga topshirish vazni 150 kg dan 401 kg gacha koʻtarildi. Keyingi 14—15 yil mobaynida qoramollar soni va yetishtirilgan yalpi chorva mahsulotlari hajmi oʻsdi. Qoramolchilik sohasida tashkil etilgan fermer xoʻjaliklarida mahsuldorlik koʻrsatkichlari yaxshilandi. 1990 — 2003-yillarda respublikada qoramollar soni 1293,9 ming boshga yoki 28,3%ga, sigirlar soni 700,3 ming boshga yoki 37,7% ga koʻpaydi.
Oʻzbekistonda Qoramolchilik boʻyicha ilmiy tadqiqot ishlari Oʻzbekiston chorvachilik i.t. institutida olib boriladi. Qoramolchilik fan sifatida oliy va oʻrta maxsus oʻquv yurtlarining zoomuhandislik va veteri-nariya fakultetlarida oʻqitiladi.
Xorijiy davlatlarda sut yoʻnalishidagi Qoramolchilik, ayniqsa, Gollandiya, Daniya, Germaniya, Isroil, AQSH, Kanada, Yaponiya va Yangi Zelandiyada rivojlangan (sigirlarning oʻrtacha sut sogʻimi 8—11 ming kg). Goʻshtdor q. AQSH, Fransiya, Angliya, Italiya, Kanada va Avstraliyada tashkil etilgan (goʻsht olinadigan 14—15 oylik novvoslar vazni 500—550 kg). Dunyo mamlakatlarida urchitilayotgan qoramollar soni 1,33 mlrd. bosh atrofida (1999). Jahonda turli tabiiy iqlim sharo-itlariga moslashgan 250 dan ortiq qoramol zotlari boqiladi.Ushbu kurs ishi loyihamda yuqoridagilardan kelib chiqib xulosa qildim.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Тоjiboyev B.M “Chorvachilikni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish” Toshkent. Mehnat, 2002-272 b.

2.Животноводство. Е.А.Арзуманян и др. 4-е изд. Перераб и доп.-М.: Агропромиздат. 1991.
3. Краткий зоотехнический справочник Сост. Г.Н. Доброхатов М.: Колос 1975.
4. Kulikov V.N. Ruban Y.D. “Umumiy zootexniya”: Toshkent: O’qituvchi, 1979.

5. 
   Резник Е.И. Кормоцехи на фермах.-М.: Россельхозиздат, 1980.
   
6. 
   ИкромовТ.Х. “Чорвачилик”. Мехнат Тошкент. 1985.
   

7.Qariboyev K va boshqalar. “Yem-xashak tayyorlash texnologiyasi”. Toshkent, Mehnat. 1990.
8. Kalashnikov A.P. Kleyiyanov N.I. “Chorva mollarini oziklantirnsh norma va rasionlari”. Toshkent. Mehnat. 1988.
9. Сабденов К.С. “Технология приозводство продукции животноводства”. Алма-Ата; Кайнар 1989.