Aholi ish bilan bandligini oshirishda yangi ish joylarini tashkil etishning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

9-jadval
Andijon viloyatida sahalari bo`yicha yangi ish o`rinlarini tashkil etishi holati, kishi

№	Yo`nalishlar	Yillar			2019 yil 2017 yilga nisbatan %
		2017	2018	2019
	Ish o`rinlarini tashkil etish, jami	93229	79709	91546		98,2
	shu jumladan:
1	yangi ishlab chiqarish ob`eyiktlarini ishga tushirish, ishlab turgan korxonalarni modernizatsiya qilish va kengaytirish	2785	2779	2796		100,3
2	kichik korxonalar va mikrofirmalarni tashkil qilish va rivojlantirish (oilaviy korxonalar bilan)	324474	30396	30856		95
2,1	sanoatda	5039	4819	4856		96,3
2,2	qurilish sohasida	6508	7946	7268		111,7
2,3	servis	20927	17631	18956		90,6
3	yakka tartibdagi tadbirkorlikni rivojlantirish	11224	11255	11268		100,4
4	kasanachilikning barcha shakillarini tashkil etish	21742	18345	19285		88,7
5	fermer va dehqon xo`jaliklarini rivojlantirish	6080	4765	5168		85
6	ishlab chiqarish, ijtimoiy va bozor infratuzilmasini rivojlantirish	5064	4876	4459		88,1
7	ishlamayotgan korxonalar faoliyatini tiklash	739	85	526		71,1

Manba: Andijon viloyati Mehnat Bosh boshqarmasi ma`lumotlari asosida tuzilgan
Ma`lumotlarda keltirilishicha, 2019 yilda viloyatda kichik korxonalar va mikrofirmalarni tashkil qilish va rivojlantirish hisobiga 30856 ta, shu jumladan servis sohasida 17631 ta, kasanachilikning barcha shakillarini tashkil etish hisobiga 18956 ta, fermer va dehqon xo`jaliklarini rivojlantirish hisobiga 5168 ta ish o`rni yaratilgan.
Viloyatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo`nalishlari belgilanar ekan, mazkur muammoni hal etishga alohida e`tabor talab etiladi. Shu maqsadda Andijon viloyatida har yili yangi ish o`rinlarini tashkil etish va yning ijrosi monitoring amalga oshirib boriladi (10-jadval).
10-jadval
Andijon viloyatida 2020-yil birinchi chorak bo`yicha yangi ish o`rinlarini tashkil etish dasturining ijrosi , kishi

№	Tuman shahar nomi	2020-yil dasturi, jami	Amalda	Bajarilishi, %
1.	Andijon sh.	1255	1516	121
2.	Xonobod sh.	175	202	115
3.	Andijon	793	795	100
4.	Asaka	1660	1661	100
5.	Baliqchi	832	839	101
6.	Bo`z	179	179	100
7.	Buloqboshi	580	581	100
8.	Jalaquduq	739	739	100
9.	Izbosgan	891	891	100
10.	Ulug`nor	419	426	102
11.	Marxamat	553	553	100
12.	Oltinko`l	710	710	100
13.	Paxtaobod	660	661	100
14.	Xo`jaobod	382	384	101
15.	Shahrixon	864	864	100
16.	Qo`rg`ontepa	593	594	100
	Jami

Manba: Andijon viloyati Mehnat Bosh boshqarmasi ma`lumotlari asosida tuzilgan
10-jadval ma`lumotlardan ko`rib turganimizdek, viloyatning barcha tumanlarida yangi ish o`rinlarini tashkil etish dasturi ijrosi ortig`i bilan bajarilgan. Dastur bajarilishining ijrosi Izbosgan va Oltibko`l tumanlarida yuqori ko`rsatkichlarda bo`lib mos holda 0,5% va 0,4% ni tashkil qilgan. Xo`jaobod, Bo`z, Jalaquduq tumanlarida ish o`rinlarini tashkil etish 0,2-0,3% dan yuqori darajada bo`lgan. Viloyat bo`yicha eng past ko`rsatkich Asaka va Marxamat tumanlarida bo`lgan.
Kichik korxonalar va mikrofirmalarni tashkil qilish sohasidagi yangi ish o`rinlari viloyatda yaratilayotgan jami ish o`rinlarining qariyib 38,1% ini, kasanachilikning barcha shakillarini tashkil etish hisobiga yaratilayotgan ish o`rinlari jamiga nisbatan 29,5%ni tashkil qilmoqda.

5. 
   ANDIJON VILOYATIDA YANGI ISH O`RINLARINI TASHKIL ETISH YO`LLARINI RIVOJLANTIRISH YO`LLARI
   

Iqtisodiyotni modernizatsiya qilish va diversifikatsiyalash sharoitida aholini ish bilan ta`minlash darajasini oshirish mavjud hamma imkoniyatlarni to`la ishga solishni talab qiladi. Shuning uchun O`zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A.Karimov: “Birinchi navbatda, jahon bozorida teng raqobatlasha oladigan va keyingi bosqishda iqtisodiy o`sishning, iqtisodiyotni yanada modernizatsiya va diversifikatsiya qilishning lokomativiga aylanishi mumkun bo`lgan tarmoq va korxonalarni jadal rivojlantirish hamda aniq yo`naltirilgan holda qo`llab-quvvatlashni ta`minlash zarur”¹⁶ – deb ta`kidladi.
Umuman olganda, kichik biznes va hususiy tadbirkorlik jahon iqtisodiyotining eng muhim tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Hususan, uning milliy yalpi ichki mahsulot hajmidagi ulushi Buyuk Britaniyada 50,0-53,0%, Frantsiyada 55,0-62,0%, AQSHda 50,0-52,0%, Yaponiyada 52,0-55,0% dan ko`proqni tashkil etishiham buni isbotlab turibdi. Ayni paytda bu mamlakatlarda iqtisodiy faol aholining 60.0% dan 80.0% gachasi ushbu sohada banddir.
Qonunchilikning takomillashtirishi natijasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub`ektlarini ro`yxatga olish, ularni ixtiyoriy ravishda yopish va tugatish, shuningdek faoliyatning alohida turlari bilan shug`illanish huquqini beradigan litsenziya va ruhsatnomalar berish jarayonlari soddalashtirildi va tartibga solindi.
Jahonning rivojlangan davlatlari tajribasi hisobga olinib, mamlakatda so`nggi yillarda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish uchun barcha shart-sharoitlar, mustahkam huquqiy asos yaratildi¹⁷
Tadbirkorlik sub`ektlarini davlat ro`yxatidan o`tkazishga ruxsat beradigan tashkilotlar soni keskin qisqartirildi, bu tamoilni tartibga solish maqsadida tuman (shahar) hokimliklari huzurida Tadbirkorlik sub`yektlarini ro`yxatdan o`tkazish inspeksiyalari tashkil etildi. Kichik biznes sub`yektlari xo`jalik faoliyatini faqat muvofiqlashtiruvchi kengash ruxsati bilan tekshirish tartibi o`rnatildi. Bunda mikrofirmalar, kichik korxonalar xo`jalik faoliyatini har to`rt yilda bir marta tekshirishga ruxsat beriladi. Yangidan tashkil etilgan mikrofirmalar va kichik korxonalarda ular ro`yxatdan o`tgan vaqtdan boshlab 2 yil mobaynida hech qanday rejaviy tekshirishlar o`tkazilishiga yo`l qo`yilmaydi. 2008 yildan kuchga kirgan yangi Soliq Kodeksiga muvofiq kichik biznes va xususiy korxonalarning soliq stavkalari keskin kamaytirildi.
Fikrimizcha, ish joylarini tashkil etish va saqlashning hududiy mexanizmini takomillashtirish zarur. Yangi ish joylarini tashkil etish kabi mavjud ish joylarini saqlab qolish ham ish bilan bandlikni ta`minlashning muhim yo`nalishidir. Mavjud ish joylarini saqlab qolish quyidagi sabablarga ko`ra ahamiyatlidir:

• 
  Birinchidan, yangi ish joylarini tashkil etish mavjud ish joylarini saqlab qolishga nisbatan ancha qimmat;
  
• 
  Ikkinchidan, mamlakatda bo`lgani kabi hudud iqtisodiyoti uchun ham mavjud ish joylarini saqlab qolish ijtimoiy ahamiyatga ega. Chunki, muayyan ish joylarida ishlayotgan xodimlarni ishdan bo`shatish jamiyatdagi ijtimoiy tanglikni kuchaytiradi, qolaversa, hududda boshqa ish joyi toppish oson emas. Shuning uchun ham biz mavjud ish joylarini saqlab qolishni yangi ish joylarini tashkil etish bilan baravar kuchga ega bo`lgan omil deb hisoblaymiz.
  

Olib borgan tahlillarimiz yangi ish joylarini tashkil etish va amaldagi mavjud ish joylarini saqlab qolishning barcha yo`nalishlari investitsiyalarni bilvosita va bevosita sarflash bilan bog`liq ekanligini ko`rsatdi (1-rasm)

Investitsiya mablag`ari

Bilvosita sarflash

Bevosita sarflash

Yangi ish joylarini yaratish

Mavjud ish joylarini saqlab qolish

Investitsiya mablag`lari samaradorligi

Qaytgan investitsiya mablag`lari

Investitsiya foydasi