Ajiniyoz nomidagi


Download 1.02 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/71
Sana08.01.2022
Hajmi1.02 Mb.
#236262
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   71
Bog'liq
kostyum dizayni fanining mazmuni predmeti va metodi

madaniyat”ining 
inqirozi 
“yangi 
odam” 
syimosini 
yaratish 
muammosini 
tug`dirdi. 
XX 
asrda 
nufuzli 
iste`mol” 
insonni 
ijodkorlikdan 
tayyor 
moddiy 
boyliklarni 
iste`molchisiga 
aylantiradi. 
Inson 
ekologiyasi, 
uning 
jismoniy 
sog`ligini 
saqlashdan 
tashqari, 
uning 
ma`naviy 
talablarini 
qondirish, 
ijodiy 
imkoniyatlarini 
va 
qobiliyatlarini  namoyon  etish  muammolarini  ko`taradi.  Ushbu  yo`nalish  vaqtincha  jamiyatning 
real  o`zgarishiga  olib  kelmadi,  ammo  iqtisodda  paydo  bo`lgan  jarayon  –  mahsulotni  ommaviy 
ishlab chiqarmasdan, energiya va materialni tejaydigan texnologiyalarga asoslangan kam seriya 
ishlab chiqarishga o`tishdi. 
Insoniy omil”ni  to`liq e`tiborga olish  – dizayn-faoliyatining  asosiy shartidir.  Zamonaviy 
dizaynda shaxsda, ya`ni dizayner va iste`molchi shaxslariga qiziqish kuchaydi. 
Bu 
holda 
odam 
to`g`risida 
evropa 
an`analariga 
taaluqli 
tasavvur 
o`zgardi:  “xomo  sapiens”  (ongli  inson)  g`oyasi  o`rniga  “xomo  senuns”  (sezgir 
inson), 
xomo 
lyudens” 
(o`ynaydigan 
inson) 
kontseptsiyalar 
keng 
tarqala 
boshlandi: 
texnikaviy 
inson” 
kontseptsiyasi 
o`rniga 
ekologik 
inson” 
va 
madaniyat inosnni” kontseptsiyalari 
paydo bo`ldi. Aynan 
“yangi dunyo 
insoni”  to`g`risidagi  shunday  tasavvurlar  dizaynda  muhitga  asoslangan  asosiy  printsiplarninig 
kelib  chiqishiga  sabab  bo`ldi,  u  dizayn-loyihalash  ekologik  yo`nalishning  quyidagi  xulosalarni 
keltirib chiqardi: 
-  muhitni total loyihalash bilan birga 
tabiat 
va 
madaniyat 
ekologiyasini inobatga olib, uni real madaniy-tarixiy kontekst loyihasiga kiritish
-  iste`molchini  mavhum-tipologik  jihatdan  modellashtirish,  loyihani  real  shaxsga 


40 
 
mo`ljallash; 
-  iste`molchi  bilan  hammuallif  bo`lish,  unga  rahbarlik  qilmasdan,  uni  muhit  ijodida  teng 
huquqli qatnashchi sifatida tan olish
-  iste`molchi  o`zining  buyum-fazoviy  muhitni  dizayn  mahsulotlaridan  loyihalovchi 
yaratgan sxema bo`yicha passiv foydalanmasdan, ularni faol transformatsiyalash. 
“Inson  ekologiya”siga  yo`naltirilgan  dizayning  oliy  maqsadi  –  shaxsning  ijodiy 
qobiliyatlarini  rivojlantirish,  inson  uchun  qo`lay  va  shinam  muhit  yaratishdan  iborat.  Ekologik 
yo`naltirilgan dizayn mahsulotlarga ekologik estetikaga tayanadigan quyidagi talablarni qo`yadi: 
ular  yoqimli,  sezgir  va  idroqli  bo`lishi  lozim;  insonni  ruhiyatiga  yaxshi  ta`sir  etadigan  holda, 
unga  osoyishtalik,  tabiiylik  va  erkinlik  his  qilishga  imkon  berishi  lozim;  ijobiy  hissiyot 
tug`dirishi zarur; insonga ijod qilish va o`z fikrini erkin ifodalashga imkoniyat berishi lozim. 
Insonning  hayot  tarzi  sifatini  yaxshilash  uchun  zamonaviy  dizayn  belgilab  bergan 
yo`nalish moddiy boylik va kar`eraning o`rniga insonning ijodiy rivojlanishiga, hamjihatlikka va 
teng huquqlikka erishishiga kelishi lozim. 
Masalan, 1983  yildan boshlab Germaniya federativ  respublikasi  Dizaynerlar Uyushmasi 
sanoatda  chiqariladigan  buyumlarda  iste`molchining  kunglini  ochadigan  va  quvnoqtiradigan, 
ruhiy-ma`naviy  kuchaytirishning  bo`lishini  talab  etgandi.  Dizaynning  bunday  yo`nalishi 
buyumning  funktsiyasiga  bulgan  munosabatni  o`zgartiradi:  avval  utilitar  funktsiya  buyumning 
muhim  xususiyati  bo`lgan  bo`lsa,  endi  u  orqaga  o`tib,  o`yin,  fantaziya,  shaxsning  ijodiy 
rivojlanishiga, o`z o`rnini bo`shatib berdi. Dizayn mahsulotlaridan iste`molchi faol emotsional va 
intellektual ta`sir o`tkazishni talab qiladi. 
Buyum  muhitini  syimoligi  zamonaviy  loyihalash  madaniyatni  turli  yo`nalishlarini 
umumiy  xususiyatidir.  Buyum,  muhit  va  fazoning  syimoligi  dizanning  muhim  kategoriyasidir, 
chunki  buyum  muhitining  ko`p  ma`noligi  va  har  xilligi  –  insonni  erkin  fikrlashiga  imkon 
beruvchi sharoit  yaratadi. Paradokslar, tasodifiy assotsiatsiyalar, ramzlar zamonaviy dizaynning 
ifodali vositalarini  boyitadi.  Syimolikni  oliy baholash dizayn uchun printsipial  bo`ldi  –  syimoli 
fikrlash esa loyihalashda hattoki yangi usulga aylandi. 
Dizaynerlik  faoliyatning  mohiyati  nafaqat  buyumni  yaratishda,  balki  turmush  tarzini 
“stsenariyini” yaratishda, buyumlar yordamida iste`molchi bilan aloqa o`rnatishda ham namoyon 
bo`ladi. 
O`zgaruvchan 
inson 
syimolari 
–  kostyum  dizaynerining  asosiy  ob`ekti. 
Tsivilizatsiyaning  ma`naviy  inqirozi  vaziyatida  dizayning  yangi  rolini  tushunish  kostyum  dizaynida 
dizaynning  nazariyasi  va  kontseptsiyalaridan  ana`naviy  bir  muncha  chetta  turgan  sohada  ham 
tarqala boshladi. 
Dizaynning faoliyati faqat insonning ehtiyojini tashkil etishdan iborat emas, u insonning 
faoliyatini  yaratishda  ham  namoyon  etadi.  Dizaynerlarning  ijtimoiy  ko`rgazmasi  ular  yaratgan 
buyum muhiti yordamida insonning real turmush tarziga ta`sir etadi. 
Zamonaviy 
inson 
o`z 
qo`li 
bilan 
birorta 
narsani 
qila 
olmaydigan 
bo`lib 
qoldi, 

ijodkorlikdan 
tayyor 
mahsulotni 
iste`mol 
qiluvchiga 
aylandi. 
Dizaynni 
gumanizatsiyalash 
bugungi 
kun 
kishisini 
funktsionalizmga  oid  fazoviy  va  ijtimoiy  muhitni  rejalashtiradigan  va  loyihalashtiradigan 
insonga  aylantirishdir.  ”Iste`molchini  loyihalash”  tushunchasi  bugungi  kunda  o`z  ahamiyatini 
yo`qotdi,  chunki  inson  to`g`risida  dizaynerlarning  professional  tasavvuri  va  insonning  haqiqiy 
ehtiyojlari, talablari, xulqi orasida nomutanosiblik mavjudligi ayon bo`ldi. 
Birinchi 
bo`lib 
me`moriy 
nazariya 
o`z 
munasobatini 
bildirdi 
–  ishning 
natijasiga 
ko`ra 
ish 
tutmasdan, 
balki 
loyihalash 
jarayoniga 
oid 
bo`lgan 
“me`morchilik 
me`morchiliksiz” 
kontseptsiyalari 
paydo 
bo`ldi. 
Professionallar  tashabuskorlar  ijodining  mahsulotlariga  taqlid  etadigan  bo`ldi.  “Kompromissli 

Download 1.02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   71




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling