Ajiniyoz nomidagi

Dizaynda  badiiy  ijod  bosqichlari.  Ijodiy  intuisiya  va  tahlil,  ya’ni  o’z  ijodini  mantiqiy 
anglash,  badiiy  ijodning  bosqichlaridir.  Faqat  intuisiya  va  tahlilni  o’yg’un  birligi  yaxshi 
komponovka qilingan va yakunlangan asarni yaratishga imkon beradi.  
Siymoli  fikrlash,  intuisiya,  baholash  faoliyat  va  emosional  kayfiyatsiz  ijodiy  jarayon 
mavjud  bo’lmaydi.  Ijodiy  faoliyat  bilan  rivojlanadigan  va  ortiriladigan  estetik  negizlar  va 
psixoligik mexanizmlar barcha ijod elementlarida bor.  
Borliq va san’atni estetik tasavvur etilishi avtomatik ravishdagi odatiy tasavvurni bartaraf 
qilishni nazarda tutadi. Estetik qayg’u paydo bo’lishi uchun avval buyumga e’tibor berilmagan 
tomonlarni ko’rish kerak, uni yangi nuqtai nazardan ko’zdan kyechish lozim.  
Intuisiya – bu faraz, ziyraklik, sezarlik. O’zaro qandaydir umumligi bor uch atama mavjud: 
intuisiya, ilhom, instikt – tasavvuf bilim, tasavvf ko’tarinkli, tasavvuf faoliyat.  
Ko’p amaliy masalalarni yechishda, shu jumladan muhitni loyihalashda, ijodiy intuisiyaga 
asoslangan  usullar  (miyani  hujum  qilish  usuli)  keng  tarqala  boshlandi.  Ko’pincha  bu  masalalar 
hisoblash yordamida emas, balki intuisiya asosida echiladi.  
Dizaynerni  ishlash  jarayonida  intuitiv  faraz  va  mantiqiy  tuzilishlar  o’zaro  bog’liq  bo’lib, 
navbatma-navbat  almashib  to’radi  va  murakkab  chatishib  to’radi.  Dizayner  intuitiv  fikrlashi 
samarali  vujudga  kelishi  uchun  ost  ongiga  taalluqli  elementlarni  ajratib  olishi  kerak.  Ijodiy 
masalani  echgan  payitda  formal-mantiqiy  komponentni  susaytiradigan  imkoniyatni  yaratish 
lozim.  
Quyidagi  cheklashlarni  kiritgan  holda  shunday  sharoitni  yaratish  mumkin:  berilgan  vaqt 
maboynida qo’yilgan masalani yechish; maslani yechish uchun jalb etilgan yordamchi vositalar 
bilan foydalanish; g’oyani ifodlalaydigan vositalar bilan foydalanish.  
Birinchi  cheklash  masalani  hal  qiluvchini  formal-mantiqiy  tuzilishlarni  ishlatmaslikka 
majbur qiladi. Demak, fikrlash intuitiv komponenti jalb etilgan holda, natijani spontan ravishda 
kelib chiqishiga rag’batlantiradi.  
Ikkinchi  cheklashda  vosita  sifatida  yordamchi  ma’lumotlar,  mahsus  adabiyotlar,  Internet 
ma’lumotlari va b. nazarda tutiladi. Bu holda tashqaridan olingan konkret ma’lumotga tayanish 
imkoniyati  inkor  etiladi.  Bu  cheklash  muammoni  yechish  uchn  o’z  bilimlariga  tayanishga 
rag’batlantiradi.  
Uchinchi  cheklash  vositalrga  taalluqli,  ular  yordamida  dizayner  o’z  g’oyasini  ifodalaydi. 
Ulardan  asosiylari  –  grafik  va  hajmiy  modellashdir.  Shaklni  grafik  usulida  tasviri  va  minimal 
vositalar yordamida uni hajmiy timsoli faqat shaklni emas, balki mummmani ko’rishga undaydi.  
Yuqorida  ko’rsatilgan  cheklashlar  faqat  qisqa  muddatli  topshiriqlarni  bajarish  uchun 
qo’llanishi mumkin.  
Sezgi  bilan  yaratilganni  to’g’ri  baholashnishini  bilishdan  tahlil  boshlanadi.  Rassom 
faoliyatida bu muhim payt. Ijodiy intuisiyaga qobiliyat – rassomning iste’dotligini namoyonidir. 
Tahlil etishga qobiliyatni, ya’ni o’z ijodini mantiqiy ko’rib chiqish, o’stirish va etishtirish lozim. 
Mazmundan  shaklga  o’tganda  barpo  etilganni  intuitiv  o’stirib,  dizayner  nafaqat  muhit  va 
personajlarni  o’zaro  munosabatini,  kompozisiya  formatini,  balki  manbasini  va  hattoki  bajarish 
vositalarini  ham  o’rnatadi.  Faqat  intuisiya  bo’yicha  yaratilganni  tahlil  etib,  dizayner  ijodiy 
yakunlovchi  bosqichiga  yo’llar  va  vositalarni  topishi  mumkin.  Ijodiy  jarayonni  sxemasi 

---

70 
 
quydagicha  bo’ladi:  intuisiya  –  tahlil  –  intuisiya,  chunki  san’at  ham  his  bilan  boshlanadi,  ham 
yakunlanadi, ammo tahlil yordamida tushuntiriladi.