Ajiniyoz nomidagi

Elpig`ichlar. Elpig`ichlar tarixi odamzot tarixidan deyarli qisqaroq emas. 
Elpig`ich  ramzi  havo  va  shamol,  nafis,  samoviy  substantsiyalar  bilan  bog`lanadi. 
Elpig`ich  Uzoq  SHarq  an`analarida  shohona  ulug`vorlik  va  oliy  hokimyatni  ifodalaydi. 
SHuningdek,  u  yovuz  jinlarni  haydaydi  deb  ishonishardi.  Xitoyda  elpig`ich  sakkiz  o`lmas 
avliyoning  biri  bo`lgan  Ujunli  Qayunning  belgisi  hisoblanardi.  Uning  yordamida  avliyo  vafot 
etganlarni  tiriltirgan  deb  o`ylashardi.  Elipiladigan  elpig`ichga  qo`shimcha  ravishda  Oy  ramzi 
berilrdi, chunki uni ochib yopish Oy fazalari bilan qiyoslanardi. 
Dastlab  ular  yaproqlardan,  xayvonlar  terisidan,  qushlarni  patidan  qilinardi.  SHarqda 
elpig`ichlar pal`ma va lotosni yaproqlaridan va keyinroq tovus va tuyaqshning patidan qilingandi. 
U bilan hashoratlar hadalanardi. 
Qadimiy misrliklar elpig`ichni baxt va osmonni osoishtalik ramziga aylantirishgandi. U 
bilan faqat fir`avn foydalanishi mumkin edi. SHuning uchun saroyni sharafli lavozimlaridan biri 
elpig`ichni  chap  tomonida  olib  yuruvchisi  bo`lgan.  SHunday  burchni  odatda  fir`avning 
qarindoshi bajarardi yoki ulug`vor aslzodalardan biri. 
Etrusk  va  qadimiy  yunonlar  elpig`ichni  tovusni  patidan  qilishardi.  Rim  matronalar 
(aslzoda ayollar) uchun ham elpig`ichlar tovusning patidan qilinardi. Tovuslar esa Samos orolida 
ustirilardi.  Lotincha  elpig`ich  falbellum.  Bundan  falbelifer  (falbellum+  fero-  olib  yurish)  - 
elpig`ichni  olib  yuradigan  so`zi  kelib  chiqqan.  SHunday  nom  bejiz  berilmagan.  Rim  matronasi 
elpig`ichni o`zi ushlamasdan, uni uchun mahsus quli olib yurardi. 
Hindistonda elpig`ich quyosh soyaboni kabi hokim ramzi bo`lgan, Xitoyda esa aslzodalar 
ramzi  edi.  YAponiyada  taxlanmaydigan  (“utiva”)  va  taxlanadigani  (“ogi”)  elpig`ichlar  harbiy 
hokimlik (samuraylar) ramzi bo`lgan. 
O`rta  Osiyoda  taxlanmaydigan  elpig`ichlar  rangli  poholdan  to`qiladi.  Ularning  shakli 
yassi emas hajmiy. SHunday elpig`ichdan tashqari ikki qavat 
gazlamadan tikilgan va mahsus  yog`och dastaga erkin maxkamlangan,  aylantirganda  havo  yurgizadigan 
elpig`ich xozirgacha qo`llanadi. 
XVI  asrni  oxirida  evropa  kostyumida  elpig`ich  modali  aksessuar  bo`ldi.  SHubxasiz  bu 
erga  elpig`ich  Xitoy  va  YAponiyadan  kelgan,  chunki  ular  taxlanadigan  bo`lgan.  Antik 
elpig`ichlar  esa  taxlanmasdi,  shunday  elpig`ichlarni  xozir  ham  Rim  papni  tantanali 
marosimlarida kurish mumkin. Taxlanma elpig`ichlarni belbog`ga qistirib yurishgan. Ventarola -
XVI asrda italiya kelinrlarning elpig`ichi. 
Elpig`ichga kostyumni boshqa buyumlari kabi badiiy uslublarni ta`siri bo`lgan. 
Barokko  va  Rokoko  davrida  modaga  charm,  pergament,  shoyi,  qog`ozdan  qilingan 
elpig`ichlar  urf  bo`lgan.  Ular  fil  suyagi,  tashbaqa  kosasi,  sadaf,  oltin  va  kumush,  tuyaqush  va 
tovus  pati  bilan  bezatilardi.  Elpig`ichlarni  atoqli  rassomlar  bezatishardi  (A.Vatto,  F.Bushe). 
Versal`  saroyida  tantanali  marosimlarda  elpig`ichlar  muhim  rol`  o`ynagan:  ayollar  faqat 
qirolichani ishtirogida elpig`ichni ochishi mumkin edi. Elpig`ichning mahsus harakati yordamida 
ayollar kerakli ma`lumotni bildirishi mumkin edi. 
Rokoko 
davridan 
boshlab 
Evropa 
modasida 
elpig`ich 
shaxarliklar 
modasiga  kirdi.  Ular  avval  bal  libosi  uchun  aksessuar  bo`lgan,  XX  asrda  esa 
oddiy ayollar aksessuari bo`lib qoldi. Ispaniyada 
elpig`ich xalq 
kostyumining ayrilmas qismidir. 
Taxlanmaydigan  va  taxlanadigan  zamonaviy  elpig`ichlar  turli  materiallardan  (qog`oz, 
shoyi, ip gazlama, pat, plastmassa va b.) qilinib, asosan to`r, rasm, strazlar (sun`iy toshlar) va b. 
bilan bezatiladi. 
Nazorat savollari. 
1.  Aksessuarlarga qanday buyumlar kiradi?  
2.  Aksessuarlarni o`zgarishiga nima sabab bo`lgan?  
3.  Qo`lqoplar turi. 

---

98 
 
4.  Qo`lqoplar tarixiy funktsiyalari va ramzlari.  
5.  Zamonaviy qo`lqoplar turlari. 
6.  Qo`lqoplarning uslubiy echimlari.  
7.  Paypoqlarni tarixiy rivojlanishi. 
8.  Paypoqlarning funktsiyalari. 
9.  Kolgotkalarni loyihalash yo`nalishlari. 
10. Belbog` va kamarlar ramzlari va funktsiyalari.  
11. Belbog` va kamarlarni tarixiy rivojlanishi. 
12. Sumkalarning funktsiyalari. 
13. Sumkalarni tarixiy rivojlanishi. 
14. Sumkalarni kompozitsion echilishi. 
15. Zamonaviy sumka turlari. 
16. Soyabonlar funktsiyalari 
17. Soyabonlarni tarixiy rivojlanishi. 
18. Ko`zoynaklar funktsiyalari. 
19. Ko`zoynaklar turlari. 
20. Galstukni tarixiy rivojlanishi. 
21. Zamonaviy galstuk turlari. 
22. Galstukning asosiy funktsiyasi. 
23. Elpig`ichni tarixiy rivojlanishi. 
24. Elpig`ichning funktsiyalari. 
25. Zamonaviy elpig`ich turlari.