“akademik litsey va kollejlarda ingliz tili fanini o’qitishda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish”


  5.Ingliz tilini o’qitishda yangi pedagogik uslublar ahamiyati


Download 0.71 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/6
Sana16.04.2023
Hajmi0.71 Mb.
#1359054
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Itolmasova Umida kurs ishi

 


24 
5.Ingliz tilini o’qitishda yangi pedagogik uslublar ahamiyati 
Ta’lim jarayonida o‘qitishning interfaol usullaridan foydalanish, bunda 
o‘quvchilarning yosh-psixologik xususiyatlarini hisobga olish shu kunning asosiy 
talabidir. Biz quyida maktabda boshlang‘ich davrda ingliz tili o‘qitishning ba’zi 
jihatlari to‘g‘risida to‘xtalmoqchimiz. Zero, ta’lim jarayonida qo‘llanilayotgan 
usullar, yondashuvlar maktablarda endigina ish boshlagan yosh mutaxassislar 
uchun amaliy yordam vazifasini o‘tishiga ishonamiz. 
Amaliyot ko‘rsatdiki, til o‘rganish jarayoni sinf o‘quvchilarni guruhlarga ajratib 
tashkil etilganda samaliroq bo‘ladi. chunki bu o‘quvchiga dars jarayonida 
guruhlarga zaruratdan kelib chiqqan holda turli yondashish, takrorlashga ko‘proq 
e’tibor berish tez o‘zlashtirayotgan o‘quvchiga esa qo‘shimcha topshiriqlar berish 
imkonini beradi. O‘tiladigan darslar bir qator-ta’limiy, tarbiyaviy maqsadlarni 
o‘zida mujasamlashtirgan bo‘ladi. ushbu maqsadlarga erishish uchun o‘qituvchi 
qator mashqlardan foydalanishi mumkin.
O‘quvchilar sinfxonadagi bor jihozlarning inglizcha nomini yozishadi. Bu 
birinchi bosqich bo‘lib, unga 2 daqiqa vaqt beriladi. O‘qituvchi guruhlar yozgan 
so‘zlarni tinglaydi. Har bir guruh o‘quvchilari yozgan so‘zlarning miqdoriga qarab, 
guruhlar baholab boradi. Agar guruh ishtirokchilari rasmda tasvirlab yozgan 
so‘zlarida bir xillik holatlari uchrab qolsa, bunday holatda so‘zlar hisobga 
olinmaydi va baholanmaydi.
Ikkinchi bosqichda guruh a’zolari o‘zlari yozgan so‘zlari orqali matn tuzishadi. 
Masalan, this is our classroom our classroom is large and light there are a lot of 
maps, flags in our classroom. There are 8 desks and chairs in it we like our room. 
There are a lot of books on the shelves. 
Ikkinchi bosqich jarayoniga 3 daqiqa vaqt beriladi. O‘qituvchi har bir 
guruhning yozgan matnini tinglaydi.
Uchinchi bosqichda matn tuzishda yo‘l qo‘yilgan xatolar ustida ishlanadi. 
Bunda guruhlar yozgan matnlarini bir-birlari bilan almashinishadi va guruhlar bir-
birlarining yo‘l qo‘ygan xatolarini topishadi. Albatta, o‘qituvchi ham guruhlar yo‘l 
qo‘yyotgan xatolarni eslab qolishiga to‘g‘ri keladi. Shu sababli o‘qituvchi 


25 
sinfxonani aylanib yurar ekan, ularni o‘zida qayd qilib borishi zarur. Mashq oxirida 
qayd etib qo‘yilgan ba’zi odatiy yoki muhim xatolarni o‘qituvchi aytib o‘tishi 
lozim. O‘quvchilarni juftlik yoki guruh ishlari davomida shovqin solmasdan va 
xushmuomalalik bilan gapirishga hamda vazifani bajargandan so‘ng, qo‘shimcha 
vazifa olishga tayyor turishga o‘rgatish kerak. Agar mashqni bajarishdan oldin aniq 
ko‘rsatmalar berilsa, o‘quvchilar vazifani adashmasdan va ortiqcha shovqinlarsiz 
bajara oladilar.
Rasmlarga munosabat mashqini bajarish yuzasidan xulosa shuki, bunday 
mashqdan foydalanish o‘quvchilarning tekshirish, og‘zaki tasvirlash, muhokama 
qilish, fikr yuritish, qobilyatlarini rivojlantiradi. Bir-biriga do‘stona munosabatda 
bo‘lish, birgalikda faoliyat yuritishi muxiti yaratiladi. Bu mashqni bajarish 
rivojlantiruvchi maqsadga erishish uchun imkon ham beradi, ya’ni o‘quvchining 
fikrlash, tasavvur qilish, diqqat e’tibor, xotira ko‘nikmalarini rivojlantiradi, 
mustahkamlaydi. Darsni yanada samaliroq olib borish uchun turli mashqlardan 
foydalanish ham maqsadga muvofiqdir. 
Og‘zaki va yozma nutqning semantik va ekspressiv, stilistik, leksik va sintaktik 
farqlari; og‘zaki va yozma nutqning aralash shakllari sifatida monologik va dialog 
nutq. Ijtimoiy aloqa muammosida dialog eng ko‘p ishlatiladigan shakl ekanligi 
mualliflar uslubining yagonalik muammolarini o‘rganadi.
“Ingliz tili leksikasi”
13
o‘quv fanini o‘zlashtirish jarayonida amalga 
oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr quyidagi malakalarga ega bo‘lishlari 
kerak.
- Leksikalogiya – zamonaviy ingliz tili lug‘at sistemasini o‘rganuvchi fan 
ekanligi haqida tasavurga ega bo‘lish; 
- Ingliz tili so‘zlarining morfologik tuzilishi va so‘z yasalishi; 
- So‘z yasash usullari va ularning ishlatish o‘rni;
- ingliz tili so‘zlarning semantik tuzilishi va undagi muhim ahamiyatlari: 
- zamonaviy ingliz tilidagi sinonim omonim va antonim so‘zlar haqida: 
- ingliz tilida so‘z birikmalari va ularning qo‘llanishi;
13
Temirov Y., Suyarova N. “Chet tili o‘qitish metodikasi”-B156-158


26 
- ingliz tili frazeologizmlari va ularning asosiy xususiyatlari; iboralar, so‘z 
birikmalari; va ularning ma’nosiga putur yetkazmay tarjimada aks ettira olishi;
- Frazeologizmlarning stilistik usulda ishlata olishi
- ingliz zabon mamlakatlar ingliz tilining o‘ziga xos xususiyatlari; 
- ingliz tili lug‘at sistemasi va ularning rivojlanishi;
- lug‘at turlari va ulardan to‘g‘ri foydalanish; 
O‘quv jarayonida tinglovchilarga mavzularning mazmunini kengroq yoritib 
berish ish uslublarini to‘g‘ri bajarish maqsadida texnik vositalar qo‘llaniladi 
Tinglovchilarning o‘zlashtirish mezoni ham pyuter orqali, test va reyting usulida 
aniqlandi.
Leksikologiya fan bo‘yicha o‘tiladigan ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlar 
tinglovchilarda ilmiy-ijodiy yondashuv, tanqidiy tahlil, muammoli munozara, 
sintez, o‘zi va o‘zgalar qarashlarini to‘g‘ri baholash, olingan axborotni to‘g‘ri 
yetkaza bilish, axborotni ixchamlashtirish va kengaytirish malakalarini egallashga 
qaratilgan noananaviy usullarda;
Nutqiy modullarni chuqur o‘rganish va mashq qilish hamda vaziyatli va rolli 
o‘yinlar baxs munozara, debatlar, loyihalash usuli; taqdimot, kichik himoya. 
Ta’lim jarayonida quyidagi yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish 
maqsadga muvofiq: 
• Aqliy hujum; 
• Guruhlarga bo‘lish; 
• “Skrabey” texnologiyasi; 
• “Veyer” texnologiyasi; 
• Loyihalash usulini qo‘llab ta’lim berish; 
• O‘yinlar orqali o‘rgatish texnologiyasi; 
Ko‘rgazmali qurollar; 
Plakatlar; 
Tablitsalar; 
Slay; 
Tarqatmalar; 


27 
Tinglovchilarning ishlaridan namunalar. 
Pedagogikaning muhim muammolaridan biri o‘qituvchining mutaxassisligi va 
faoliyatining asosini tashkil etish shart bo‘lgan pedagogik jarayon nazariyasini 
ishlab chiqishdir.
Ana shularni e’tiborga olgan holda, yosh pedagoglarning malakasini oshirishda 
asosiy masalalar quyidagicha belgilanadi: 
- o‘qitish jarayoning samaradorligini oshirishda pedagogik malakalarini 
shakllantirish; 
- ijtimoiy – iqtisodiy, siyosiy, gumanitar bilimlarni anglashga yo‘naltirilgan yangi 
kasbiy tafakkurni shakllantirish; 
- o‘qituvchi faoliyatining metodologik asosi sifatida pedagogik bilimlar tizimini 
rivojlantirish maqsadga muvofiq egallash;
- o‘qituvchilarning kasbiy faoliyatlariga yaqinlashtirilgan uslublar tizimi sifatidagi 
o‘qitish texnologiyasini egallash; 
Hozirgi kunda ta’lim jarayonida interfaol uslublardan foydalanib, ta’limning 
samaradorligini ko‘tarishga bo‘lgan qiziqish, e’tibor kundan – kunga kuchayib 
bormoqda. Zamonaviy texnologiyalar qo‘llanilgan mashg‘ulotlar talabalar 
egallayotgan bilimlarni o‘zlari qidirib topishlariga, mustaqil o‘rganib tahlil 
qilishlariga, hatto xulosalarni ham o‘zlari qidirib topishlariga, mustaqil o‘rganib, 
tahlil qilishlariga, qaratilgan. Bunday fikrning tug‘ilishi pedagogika fanida yangi 
pedagogik texnologiya yo‘nalishini yuzaga keltirdi. 
Bugungi kunga ta’lim muassasalarining o‘quv-tarbiyaviy jarayonida pedagogik 
texnologiyalardan foydalanishga alohida e’tibor berilayotganining asosiy sababi 
quyidagilar; Birinchidan, pedagogik texnologiyalarda shaxsni rivojlantiruvchi 
ta’limni amalga oshirish imkoniyatining kengligida. “Ta’lim to‘g‘risida” gi Qonun 
va “Kadrlar tayyorlash milliy dastur”
14
da rivojlantiruvchi ta’limni amalga oshirish 
masalasiga alohida e’tibor qaratilgan. 
14
www.wikipedia.org


28 
Ikkinchidan, pedagogik texnologiyalar o‘quv-tarbiya jarayonida tizimli faoliyat 
yondashuvchi keng joriy etish imkoniyatini o‘qituvchini ta’lim-tarbiya 
jarayonining maqsadlaridan boshlab, tashxis tizimini tuzish va bu jarayon 
kechishini nazorat qilishgacha bo‘lgan texnologik zanjirni oldindan loyihalashtirib 
olishga undaydi.
To‘rtinchidan, pedagogik texnologiya yangi vositalar va axborot usullarini 
qo‘llanilishi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” talablarini amalga oshirishi 
ta’minlaydi; 
O‘quv – tarbiya jarayonida pedagogik texnologiyalarning to‘g‘ri joriy etilishi 
o‘qituvchining bu jarayonda zamonaviy o‘qitish uslublari – interfaol uslublar, 
innovatsion texnologiyalarning o‘rnida ahamityai beqiyosdir. Pedagogik 
texnologiya va ularning ta’limda qo‘llanishiga oid bilimlar, tajriba talabalarni 
bilimli va yetuk malakaga ega. Interfaol darslarda o‘qituvchining o‘rni qisman 
talabalarning faoliyatini dars maqsadlariga erishishga yo‘naltirishga olib keladi. 
Bunday pedagog va talaba (yoki o‘quvchi) larning birgalikda o‘ziga xos 
xususiyatlariga ega bo‘lib, ularga;
- talaba (yoki o‘quvchi) tshtp dars davomida befarq bo‘lmaslikka, mustaqil 
fikrlash, ijod qilish va izlanishga majbur etilishi; 
- talabalarning fanga bo‘lgan qiziqishlari doimiyligini ta’minlanishi; 
- talabalarning fanga bo‘lgan qiziqishlarini mustaqil ravishda har bir masalaga 
ijodiy yondashgan holda kuchaytirilishi; 
- pedagog va talaba (yoki o‘quvchi) larning hamkorlikdagi faoliyatini doimiy 
ravishda tashkil etilishlari kiradi.


29 
XULOSA 
So’nggi yillarda chet tillarini o’rganishga va o’qitishga bo’lgan e’tibor sezilarli 
darajada oshib bormoqda. Bu esa chet tili darslarini, xususan, ingliz tili fanini 
qiziqarli qilib o’tishni ya’ni turli innovatsion metodlardan, texnik vositalardan, turli 
xil o’quvchini jalb qiluvchi, interfaol texnologiyalardan foydalanishni taqozo 
etmoqda. 10-11 sinflarga chet tilini o’qitishni o’rgatishda bunday usullardan 
foydalanish o’quvchining fanni o’rganishga bo’lgan ishtiyoqini yanada oshiradi

Darhaqiqat,10-11 sinf o’quvchilariga dars berishda grammatik tushunchalar 
ham o’rgatiladi, chunki o’qituvchilarning dars rejalarida bu ko’rsatilgan. Ammo, 
bu jarayonni osonlashtirish va qiziqarli o’tkazish uchun ham texnologiyalar
mavjud. Masalan mavzu so’z turkulari (parts of speech). Ular so’z turkumlarini 
yaxshi o’rganishlari va bir-biridan ajrata olishi kerak. O’quvchilarga ingliz tilida 
musiqa qo’yib berilib qo’shiq ichidan tinglash paytida faqat ot (noun) so’z 
turkumiga oid so’zlarni yozish topshirig’i berilishi va keying o’quvchiga boshqa 
so’z turkumi berilishi mumkin. Shunday qilib mavzu mustahkamlanadi, bu usulni 
boshqa mavzularni o’tish jarayonida ham qo’llash mumkin. Buni o’quvchilar 
uchun madaniy hordiq sifatida tashkillashtirish ham mumkin.. Ushbu yuqorida 
keltirilga rexnologiyalarning maqsadi o’quvchilarning xotirasini kuchaytirish, aqliy 
salohiyatini oshirish, tezkorlik, ziyraklik, yangi so’zlarni oson esda saqlash va eng 
asosiysi darsni mazmunli tashkil qilishdir.
Bugungi kunda ta’lim jarayoni asosan an’anaviy tarzda olib borilayotgan 
bo’lsada, ta’lim tizimining barcha bosqichlarida chet tillarini uzluksiz o’rganishni 
tashki qilish, shuningdek, o’qituvchilar malakasini oshirish hamda zamonaviy 
o’quv-uslubiy materiallar bilan ta’minlash yanada takomillashtirlishni taqozo etadi. 
Zamonaviy pedagogik va axborot-kommunikatsiyalari bilan ta’lim berishning 
ilg’or uslublarni joriy etish yo’li bilan o’sib kelayotgan yosh avlodni shu 
o’rganayotgan tillarining mutaxasisi bulishi va buning negzida ular shu tillarda 
bemalol so’zlash olishlari maqsadga muvofiqdir. Zero, barchasi yoshlarimizning 
buyuk kelajagi, yurtimiz ravnaqi uchundir. 

Download 0.71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling