Акциз солиғининг моҳияти ва унинг ўзига хос хусусиятлари

II. BOB. MAHALLIY SOLIQLARNI UNDIRISH TARTIBINING

TAHLILI (Denov tumani misolida)

2.1. Mahalliy soliqlarning byudjet daromadlarini shakllantirishdagi o’rni

va ahamiyati

Mahalliy soliqlar va yig’imlar mahalliy davlat hokimiyati idoralarining daromad manbai hisoblanib, ular hozirga qadar davlatchilik munosabatlari rivojlanishiga mutanosib ravishda shakllanib, takomillashib keldi. Agarda respublikamizning bozor munosabatlariga o’tishi bilan bog’liq turli sohalarda amalga oshirilgan va davom ettirilayotgan islohotlarga nazar tashlaydigan bo’lsak, mahalliy hokimiyat idoralarining mavqeini oshirish borasidagi choratadbirlar muhim ahamiyat kasb etadi. Ana shunday chora-tadbirlarning aniq yo’nalishi mahalliy davlat hokimiyati idoralarining daromad manbaini mustahkamlashga qaratilgandir.
Mahalliy soliqlar va yig’imlar joriy etilgan paytdan shu kunga qadar ular tarkibidagi o’zgarishlar nafaqat son jihatdan, shuning bilan birgalikda mohiyat jihatdan ham keng ko’lamli o’zgarishlarga erishildi. Bugungi kunga kelib ularning yangi turlari joriy etildi va amaliyotda samarali qo’llanilib kelinmoqda.
Soliqlarning byudjet daromadlarining manbai sifatida, birinchidan, soliqlar davlatning funktsiyalarini bajarishning asosiy va birlamchi moliyaviy manbai hisoblanadi; ikkinchidan, soliqlarning milliy daromadni qayta taqsimlashdagi roli bevosita davlatning iqtisodiyotga aralashuvi darajasi bilan belgilanadi; uchinchidan, soliqlardan byudjetning iqtisodiy mazmundagi xarajatini moliyalashtirishda foydalanish masalasiga alohida e’tibor berish amaliy ahamiyat kasb etadi, chunki rivojlanayotgan davlatlarda iqtisodiyotni tarkibiy jihatdan qayta qurish davlatning iqtisodiyotga faol moliyaviy aralashuvini zarur qilib qo’yadi; to’rtinchidan, soliqqa tortish tamoyillarini buzilishiga yo’l qo’ymaslik soliq tushumlarining barqarorligiga hal qiluvchi ta’sir ko’rsatadi; beshinchidan, respublikamiz iqtisodiyotining investitsion resurslarga bo’lgan yuqori darajadagi talabini qondirish maqsadida soliqlarning jamg’armalarga ta’sirini ilmiy jihatdan o’rganish nazariy va amaliy ahamiyatga egadir.
1-jadval