Акрам исмоилов

Буғ ёрдамида ўчириш. Баъзи бир саноат корхоналарида жуда кўп 
миқдорда буғ ҳосил бўлиши мумкин. Бундай корхоналарда ёнғин чиқарган 
тақдирда буғдан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. 
Буғ билан ўчиришнинг асосий моҳияти шуки, хоналарга юборилгаи 
буғ кислородга бой ҳавони сиқиб чиқариб, унинг ўрнини эгаллайди. Буғнинг 
ўт ўчириш самарадорлиги унинг маълум бир хонага юборилган миқдорига 
боғлиқ бўлади. Бунда буғ ёнаётган хонадаги асосий бўшлиқларнинг 
ҳаммасини тўлдириб, кислородли ҳавони бутунлай чиқариши керак. Бунда 
ҳосил бўладиган ортиқча намлик ўт ўчиришнинг асосий воситаси бўла 
олмайди. 
Буғ билан ўт ўчиришнинг мазмунини қуйидагича тушуниш мумкин. 
Ёнғин бўлган хонага анча муддат (5—10 минут) ичида кўп миқдорда, яъни у 
тўлгунча буғ юборилади ва тирқишлар иложи борича беркитилади. Буғ 
хонани бутунлай қоплаб, у ердаги кислородли ҳавони қисман сиқиб 
чиқаради, қолган қисмида, хонанинг ёнғин ва юборилган буғ ҳисобига 85°С 

---

101 
дан ортиқ исиб кетганлиги сабабли кислород миқдори 31 фоизга қисқаради 
ва хонадаги кислород миқдори 15—16 фоизга камаяди. 
Бу эса ёнғиннинг давом этиш имкониятини йўқотади. 
Ёнғинга қарши сув таъминлаш. Одатда ўт ўчириш учун 
ишлатилган сув катта босим остида кучли оқим сифатида алангаланаётган 
жойга юборилади. Бунинг учун етарли бўлган босимни шаҳар шароитида 
умумий шаҳар водопровод тармоқлари орқали ҳосил қилинади. Ёки бўлмаса 
баъзи бир жойларда махсус тайёрланган ҳовуз ва идишлардан фойдаланиш 
мумкин. Саноат корхоналарида кўпинча ёнғин ўчириш учун водопровод 
тизимларини шаҳар шароитларида ажралган ҳолда ўтказиш мақсадга 
мувофиқ эмас. Шунинг учун ўт ўчиришда ичимлик сувлари 
водопроводларидан 
фойдаланилади. 
Паст 
босимга 
мўлжалланган 
водопровод тизимидаги сув босими маълум миқдордаги сувни ер юзасидан 
камида 10 м узоқликка отиши керак. 
Юқори босимга мўлжалланган водопровод тизимида эса маълум 
миқдордаги сувни стволлар ёрдамида бинонинг энг юқори нуқтасидан 
камида 10 м узоқликка отиб бериши керак. Бундай вазифалар водопровод 
бакларини етарли даражадаги баландликка ўрнатиш билан ёки айрим 
ҳолларда насослар ёрдамида бажарилади. 
Саноат корхоналарида ўт ўчириш учун керак бўладиган сув 
миқдори саноат корхонасининг ёнғин тоифаси ва бу бинонинг ўтга 
чидамлилик даражасига ва унинг умумий ҳажмига қараб белгиланади. 
Машинасозлик саноати корхоналарида ёнғин ўчириш учун сувнинг 
миқдори 10 л/с дан 40 л/с белгиланади. 
Агар ёнғинни ўчириш учун водопровод тизимидан сув олишнинг 
техник томондан иложи бўлмаса (масалан, ичимлик сув ингичка водопровод 
қувурлари орқали келтирилаётган бўлса, унда саноат корхоналари ҳудудида 
сув сақловчи қурилмалар ташкил қилинади. Бундай сув сақловчи 
қурилмалардан ёнғин вақтида олинадиган сувнинг максимал миқдори 3 
соатга етадиган бўлиши керак. Ёнғинга қарши қурилма, айланма водопровод 
тизимига иккита сув қувури билан уланади. Ёнғинга қарши гидрантлар 
саноат корхонаси майдонида бир-биридан 100 м дан ортиқ бўлмаган 
масофада жойлаштирилади, улар бино деворига ва кўчалар кесишган 
жойларга 5 м дан яқин бўлмаслиги керак. 
Ёнғинга қарши водопровод ҳар қандай корхонада ўрнатилиши шарт. 
Бинолари I ва П даражадаги баъзи ўтга чидамли конструкциялардан 
қурилган Г ва Д тоифадаги саноат корхоналари бундан мустасно. 
Ёнғинга қарши водопроводлар бинолар ичида саноат мақсадларида 
курилган водопроводлар билан бирлаштирилиши мумкин. 
Ёнғинни 
ичкари 
томонидан 
ўчиришга 
мўлжалланган 
водопроводлардаги сув миқдори, икки жойдан кучли оқим сифатида сув 
берилганда, ҳар бири 2,5 л/с сув миқдорини таъминлай олиши керак. 
Бунда сув босими сувни камида 6 м масофага етказиб бериши керак. 

---

102