Ал-хоразмий номли урганч давлат университети

Yarimo’tkazgichli stabilitron
Yarimo’tkazgichli stabilitron - bu shunday yarimo’tkazgich diod bo’lib elktr teshilish sohasida kuchlanish tokga kuchsiz bog’liq bo’ladi va kuchlanishni qiymatini deyarli o’zgarmas saqlash uchun ishlatiladi.
Yarimo'tkazgichli stabilitrondiodlar elektr teshilishi paytida p-n o’tishda teskari kuchlanishning qiymatini kichik o'zgarishi xususiyatidan foydalanadi. Buning sababi, elektr teshilish rejimida p-n o'tish joyidagi kuchlanishning ozgina oshishi zaryad tashuvchilarning paydo bo’lishini keskin oshishiga va teskari tokning ortishiga olib keladi.
Past kuchlanishli yarimo'tkazgichli stabilitron diodlari kuchli legirlangan (kichik qarshilikli) materiallar asosida ishlab chiqariladi. Bunday holda, nisbatan past teskari kuchlanishlarda (<6V) tunnel elektr teshilishlari sodir bo'ladigan nozik tekislikdagi birikma hosil bo'ladi. Yuqori kuchlanishli yarimo'tkazgichli stabilitron diodlari engil qotishma (kata qarshilikli) material asosida ishlab chiqariladi. Shuning uchun ularning ishlash printsipi ko'chki elektr teshilishi bilan bog'liq.
Stabilitronlarning asosiy parametrlari:

• 
  Turg’unlashtirish(stabillashtirish) kuchlanishi U_st (U_st=1-1000В);
  
• 
  Turg’unlashtirishning minimal I_st.міn va maksimal I_st. toklari mavjud- (I_st._міn≈1,-10мА, I_st._мах≈ 0,05-2,0А);
  
• 
  Mumkin bo’lgan eng yuqori tarqaladigan quvvat Р_мах;
  
• 
  stabilizatsiya sohasida differentsial qarshilik.
  

Stabilitronning asosiy parametrlaridan biri bo’lgan kuchlanishning temperature koeffitsienti turg’unlashtiruvchi kuchlanish temperaturaning 1°С ga o’zgarishi bilan qanday o’zgarishini ko’rsatadi (TKU= −0,5 - +0,2).
Stabilitronning grafik tasvirlanishi quyidagicha(rasm.12.5):

Rasm.12.5 Stabilitronni elektr zanjirida tasvirlanishi а) simmetrik bo’lmagan stabilitron, b) simmetrik bo’lmagan stabilitron

Stabilitronning volt-amper xarakteristikasi rasm.12.6.da keltirilgan. Undan ko’rinadiki, stabilitronning teskari kuchlanishining oshishi bilan ma'lum bir vaqtda buzilish sodir bo'ladi va stabilitron orqali tok keskin keskin ortadi. Bunday holda, kuchlanish, aksincha, amalda o'zgarishsiz qoladi, ya'ni barqarorlashadi.