Алижон турдалиев к о м п о з и ц и я

НамДУ доценти, пфн А.Турдалиев томонидан ёзилган,
«Композиция» номли ўқув қўлланмасига


ТАҚРИЗ

Ушбу ўқув қўлланма Олий ўқув юртларининг 5140700 - Тасвирий санъат ва муҳандислик графикаси йўналиш талаблари учун ёзилган бўлиб, у кириш, 10 та боб, хулоса, адабиётлар рўйхати ва таянч иборалар изоҳидан, иловалардан иборат. Ўқув қўлланма мазкур фан дастури бўйича барча назарий ва Амалий мавзуларни тўлиқ қамраб олган. Ҳар бир бобда тарихий, археологик ва санъатшуносликка оид илмий манбаалардан ўринли ойдаланилган. Қўлланмага Амалий аудитория ғоявий ва мустақил ишласи учун мавзулар берилган ва уларни бажариш юзасидан кўрсатмалар берилган.

Қўлланмада ижодий дараён моҳияти, композициянинг асосий қонунлари, қоидалари, усул ва воситалари, турлари тависланади. Шунингдек, натюриорт, манзара, потрет, бир фигурали ва мавзули воқеабанд композицуия, граика ва монументал санъатдаги композиция масалари Аниқ ва равон баён этиб берилади. Ўқув қўланмада кўплаб Таниқли рассомлариннг машҳур асарларидан, замонавий санъат асарларидан ва талабариннг ижодий ишларидан ойдаланилган.
Бироқ китобнинг айрим қисмлари хажмли талабаларнинг мустақил ишлаши усчун ажратилган вақт меёрига роса мос эмас ва мустақил ишлаш учун йўл-йириқлар ва кўрсатмалар камроқ берилган.
Умуман олган ушбу ўқув қўлланма шу йўналишда талабалари учунгина эмас, балки бадиий таълимда илк бор яратилаётганли боис ва бу ўқув адабиётлар эҳтиёж. Нуқтаи-назардан олганда ниҳоятда қимматли ва аҳамиятли ҳисобланади.
Бизнингча ушбу қўлланмани баъзи бир материаллар билан бойитилган холда, дарслик сиатилда нашр этиши мАқсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз ва ушбу ўқув адабиёти лойиҳасини УОУМТВнинг мувофиқла турувчи кенгаши муҳокамасига тавсия этамиз.
Тақризчи НамДУ доценти, пфн,
Ўзбекистон ижодкорлар уюшмаси аъзоси: Б.Н.Орипов

Наманган давлат университети доценти, пфн. Алижон Турдалиевнинг Олий ўқув юртларииннг Бадиий-графика факультети талабалари учун ёзилган «Композиция» номли ўқув қўлланмаси лойиҳаси


ТАҚРИЗ

Мазкур ўқув қўлланма кўп йиллиб қилинган меҳнат маҳсум сифатида олий ўқув юртларининг бадиий таълим йўналишларини ўқув адабиётлари билан таъминлаш борасидаги саъети-ҳаракатлардан бири бўлиб, у муқаддима, 10-боб, хулоса, асосий таянч иболралар оизоҳи, адабиётлар рўйхати ва иловалардан иборат. Унинг хажми ўртача 8 босма табоқни ташкил қилади.

Қўлланмада ўқув предметининг мақсади ва вазифалари, ривожланиш тарихи, ижодий жараён моҳияти, композициянинг асосий қонунлари, қоидалари, усул ва воситалари, шунингдек дастгоҳи рангтасвир, графика, монументал-декоратив санъатдаги композиция масалалари баёнг этилади. Қўлланмада аввал назарий материаллар, сўнг Амалий-аудиториявий машқлар ва мустақил уй вазифалари берилади ва ижодий иш мавзулари ва уларни бажариш юзасидн йў-йириқлар кўрсатиб ўтилади.
Қўлланма материаллари билимларни ўзлаштиришнининг падагогик ва психологик қонунларини ҳисобга олиб тузилган. Айнан шу аниннг хусусиятиданг келиб чиқиб, талабаларни иждодий қобилиятларининг ўстиришга ҳизмат қилувчи тразда, мустақил ижодиий ишлашга йўналтиришга алоҳида эътибор қаратилган.
Қўлланма бой тасвирий материаллари билар ажралиб туради, улар, машҳур рассомлик асарлари репродукциялари, талабаларни амалий ишлари, муалли томонидан тайёрланган иллюстрациялардир.
Шу Билан бирга археологик ва санъатшуносликка оид тарихий манбаалар Билан бир қаторда. Мустақил Ўзбекситон санъатининг энг Янги материалларини киритилишишининг илмийлиги ва ижтимоий аҳамиятини юқори даражага олиб чиқади.
Қўлланмада шу фаниннг асосий манбаалари асосида назорат саволлари ва энг асосий таянч иблралари изоҳи берилганлиги, дарсликдан фойдаланиш самарадорлигини оширишга ҳизмат қилган. Бироқ, жуда айрим камчиликлар ҳам учрайди: 1 ҚЎлланма материаалридан ўзбек рассомлари ижодий аолиятининг жараёнларига кўпроқ ўрин берилгани маъқул; 2. Қўшимча маълумотнома тарзидаги қизиқарли материаллр киритилиши керак; 3. Тушунча ва таъриларни баъзи жойларда арқлироқ қўлланнилган жойлари мавжуд.
Умуман олганда, Ушбу адабиёти лойиҳаси жуда зарурий ва эҳтиётий ката бўлган соҳага оид биринчи ва қимматли ишдир. Шу боис, юқоридаги кўзда тутилган камчиликларни бартата этган холда, ишни бойитиб, бизнингча ўқув қўлланма тарзида эмас, балки дарслик сиатида нашр этилиши мАқсадга мувофиқдир.