Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti organik kimyo

A M A L I Y I SH № 3

TAJRIBA № 1
ASETILENNING OLINISHI VA XOSSALARI

Reaktivlar: CaC₂ , KMnO₄, bromli suv.
Asboblar: Probirkalar, gaz o‘tkazgich nayi, shtativ, gaz gorelkasi.
Probirkaga bir necha bo‘lak kalsiy karbid solib, ustiga 1-2 ml suv quyiladi va probirkaning og‘zi gaz chiqish nayi o‘rnatilgan tiqin bilan tezda berkitiladi. Kalsiy karbidning suv bilan o‘zaro ta’sir reaksiyasi shiddatli borib, gazsimon mahsulot - asetilen ajralib chiqadi:
CaC₂ + 2HOH  H – C  C – H + Ca(OH)₂
Ajralib chiqayotgan asetilen nay og‘zida o‘t oldirilsa, u nur sochib dudli alanga bilan yonadi:
2C₂H₂ + 5O₂  4CO₂ + 2H₂O
hosil bo‘lgan asetilen bilan 2-3 tajribalar o‘tkaziladi.

TAJRIBA № 2
ASETILENNING OKSIDLANISHI

Toza probirkaga 2 ml kaliy permanganat eritmasidan solib, ishqoriy muhit hosil qilish uchun ozroq soda ko‘shiladi va aralashmadan asetilen o‘tkaziladi. Bunda eritmaning binafsha rangi yo‘qoladi va marganes (IV)-oksidning qo‘ng‘ir cho‘kmasi hosil bo‘ladi. Bu asetilen oksidlanganligini bildiradi.

Asetilenning kaliy permanganat ta’sirida oksidlanish reaksiyasi murakkab bo‘lib, pirovardida karbonat angidrid va suv hosil bo‘ladi:

TAJRIBA № 3
ASETILENGA BROMNING BIRIKISHI

Probirkaga bromli suvdan 5 ml solinadi va undan asetilen o‘tkaziladi. Bunda asetilenga bromning birikishi natijasida bromli suv rangsizlanadi va tetrabrometan hosil bo‘ladi:

KOLLOKVIUM SAVOLLARI

1. Asetilenning gomologik qatori deb nimaga aytiladi? Ular rasional va xalqaro nomenklaturaga asosan qanday nomlanadi. C₅H₈ misolida tushuntiring.

2. Uglerodning uchinchi valent holatini tushuntiring. Asetilenda qanday xarakterdagi bog‘lar mavjud ?
3. Propinning vodorod xlorid, hamda suv bilan o‘zaro ta’sir reaksiyalari tenglamalarini yozing.
4. Etilasetilen bilan mis (I)-xloridning ammiakli eritmasi orasida boradigan o‘zaro ta’sir reaksiyaning tenglamasini yozing.
5. Asetilen molekulasidagi vodorodlarning harakatchanligi qanday tushuntiriladi?
6. Qo‘yidagi alkinlarning struktura formulalarini yozing, sistematik nomenklaturaga ko‘ra nomlang:
A) etilpropilasetilen; B) Metilizopropilasetilen; V) etil izobutilasetilen; G) ikkilamchi butilasetilen.
7. Qo‘yidagi birikmalarni Kucherov reaksiyasi bo‘yicha qaysi alkinlardan olish mumkin?
A) metiletilketon, B) aseton, V) dietilketon
8. Qo‘yidagi alkinlarning qaysi biri asetilenid hosil kila oladi?
A) Butilasetilen; B) etilasetilen; 2-metipentin-4; b) 2-metil-pentin-3;
9. Butin-1 ni qaysi galoid hosiladan olish mumkin ?
10. Asetilenning sianid kislota, chumoli va sirka kislotalari, hamda butanol bilan reaksiyalarini yozing ?