Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti organik kimyo

Fizikaviy xossalari. Antrasen havo rangli jilolanib turuvchi oq kristall modda. 217^oS da suyuqlanadi, 351^oS da qaynaydi. Suvda erimaydi, organik erituvchilarda ham yomon eriydi. Oz miqdorda issiq benzolda eriydi.
Kimyoviy xossalari. Antrasen naftalinga nisbatan yana ham to‘yinmagan birikmadir.

9,10-digidro antratsen

antrxinon

Antraxinonning muhim hosilasi alizarin bo‘yog‘idir.
Alizarin


Benzol xalqasi bo‘lmagan aromatik sistemalar

Siklooktatetraen. Bu modda o‘ta tuyinmagan, aromatik qoidasiga javob bermaydi. Agar u ikkita elektron qabul qilib olsa – 2 zaryadga ega bo‘lib anionga aylanadi va 10π – elektronga ega bo’lib benzol halqasi bo‘lmagan aromatik birikmaga aylanadi.


Ferrotsen (bitsiklopentadiyeniltimer) – bu modda buterbrod strukturasiga ega bo‘lgan birikma.


Etti a’zoli siklik, aromatiklik xususiyatiga ega bo‘lgan yana bir modda – tropolon (siklogeptatrien –2,4,6-ol-2-ON-1).

NAZORAT SAVOLLARI
1.Benzolning tuzilishi misolida aromatiklik xossalarini tushuntiring.
2.Aromatiklik qoidasini ta’riflang. Qanday birikmalar aromatik deb ataladi ?
3.Quyidagi moddalarning formulalarini yozing: 1) toluol, 2) etilbenzol, 3) vinilbenzol, 4) ksilol.
4.Benzol va benzol gomologlarining olinishiga misollar yozing.
5.Benzol va toluolning oksidlanish reaksiyasi tenglamasini yozing va sharoitini ko‘rsating.
6.Benzolning kimyoviy xossalarini ifodalaydigan reaksiyalarga misollar keltiring.
7.Benzol xalqasida yo‘naltirish qoidasini ta’riflang.
8.Benzolni sulfolanish reaksiyasini yozing. Elektrofil almashinish reaksiyasini tushuntiring.
9.Quyidagi birikmalar orasidagi o‘zaro ta’sir reaksiyalarining tenglamalarini orientasiya qoidasiga muvofiq yozing:

1. 
   toluol + brom
   
2. 
   fenol + suyultirilgan nitrat kislota
   
3. 
   anilin + sulfat kislota
   
4. 
   m-krezol + nitrat kislota
   

10.Difenil, naftalin, antrasen guruhlariga xarakteristika bering va ularning xossalarini benzolning xossalari bilan taqqoslang.