Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

1.2.3. «Gidravlika» fani mashg’ulotlari mavzulari mazmuni  
va ularga ajratilgan soat 
 
  Nazariy mashg’ulotlar mavzulari mazmuni va ularga ajratilgan soat 
7-semestr (18 soat) 
I. Umumiy tushunchalar. Suyuqlik va gazlarning asosiy xossalari (2 soat). 

 
12 
1-ma’ruza  (2  soat):  Kirish.  Gidravlika  fanining  predmeti,  tarixi  va  xalq  xo’jaligidagi  ahamiyati. 
Suyuqlikning  turlari  va  uning  asosiy  fizik  xossalar.  Fanning  predmeti,  tarixi  va  xalq  xo’jaligidagi 
ahamiyati. Suyuqlikning asosiy  fizik parametrlari: bosim; zichlik; temperatura. Suyuqlikning turlari, 
real suyuqliklar. Ideal va qovushoq suyuqliklar. Nyuton qonuni. Asosiy fizik xossalar: siqiluvchanlik; 
sirt  tarangligi;  qovushoqlik;  issiqlik  sig’imi;  issiqlik  o’tkazuvchanlik.  Suvning  muhim  xossalari. 
Suvning  qaynashi.  Kavitasiya.  Nyuton  qonuniga  bo’ysunmaydigan  suyuqliklar,  reologiya  haqida 
tushuncha. 
II. Gidrostatika va uning asosiy qonunlari (6 coat). 
2-ma’ruza  (2  soat):  Gidrostatik  bosim.  Gidrostatikaning  asosiy  tenglamasi.  Paskal  qonuni  va  uning 
amaliyotga  tadbiqi.  Gidrostatik  bosim  va  uning  asosiy  xossalari.  Suyuqlikka  ta’sir  etuvchi  kuchlar. 
Gidrostatika  asoslari.  Suyuqlikning  muvozanat  differensial  tenglamasi  (Eyler  tenglamasi).  Teng 
bosimli  sirt.  Gidro-statikaning  asosiy  tenglamasi  va  uning  geometrik  talqini.  Og’irlik  kuchi. 
Gidrostatik  bosim  va  bosimning  grafik  tasviri.  Bosim  epyurasi.  Pyezometrik  balandlik.  Absolyut va 
manometrik bosimlar. Vakuum. Nuqtadagi gidrostatik bosim, ortiqcha va vakuummetrik bosim. Teng 
bosimli  sirt.  Bosim  o’lchagich  asboblar.  Gidrostatik  paradoks.  Paskal  qonuni  va  uning  amaliyotga 
tadbiqi. 
3-ma’ruza  (2  soat):  Tekis,  egri  chiziqli  va  silindrik  devorlarga  gidrostatik  bosim  kuchi.  Ixtiyoriy 
oriyentasiyalangan tekis sirtga gidrostatik  bosim  kuchi. Suyuqlikning tekis, egri chiziqli  va silindrik 
devorlarga bosimi. Bosim markazi. Grafoanalitik usul.  
4-ma’ruza (2 soat): Suyuqlikda jismning suzish qonuni. Suyuqlikda jismning suzishi. Arximed qonuni. 
Jismning  cho’kish  chuqurligi  va  uni  siqib  chiqargan  suv  hajmi.  Suyuqlikda  suzayotgan  jismning 
og’irlik  markazi,  uning  chayqalmaslik  sharti.  Metomarkaz.  Suyuqlikda  suzayotgan  jismning 
muvozanat holati va nomustahkam muvozanat. 
III. Gidrodinamika. Suyuqlik kinematikasi asoslari (6 soat). 
5-ma’ruza  (2  soat):  Suyuqlik  kinematikasi  asoslari.  Suyuqlik  harakatini  o’rganishning  ikki  usuli. 
Suyuqlikning barqaror va nobarqaror harakatlari. Oqim modeli, oqim trayektoriyasi va oqim chizig’i, 
elementar  oqim  naychasi,  Suyuqlikning  to’liq  oqimi.  Suyuqlikning  tekis  o’zgaruvchan  harakati. 
Oqimning  gidravlik  xarakteristikalari:  jonli  kesim;  ho’llanish  perimetri;  gidravlik  radius;  jonli 
kesimning  o’rtacha  tezligi;  mahalliy  tezlik;  tezliklar  epyuralari;  suyuqlik  sarfi.  Suyuqlik  oqimining 
uzviylik tenglamasi. Uzviylik tenglamasining har xil shaklari. 
6-ma’ruza  (2  soat):  Suyuqlikning  ilgarilanma  harakati.  Suyuqlikning  sekin  o’zgaruvchan  va  keskin 
o’zgaruvchan  tekis  va  notekis  ilgarilanma  harakati.  Suyuqlikning  naporli  va  naporsiz  harakati, 
gidravlik sharracha. Gorizontal va nogorizontal joylashgan quvurda ideal suyuqlikning harakati uchun 
D.Bernulli tenglamasi. 
7-ma’ruza  (2  soat):  D.Bernulli  tenglamasidagi  uchala  hadlarining  ma’nosi  va  uning  amaliyotga 
qo’llanilishi. D.Bernulli tenglamasi hadlarining gidravlik, geometrik va energetik ma’nolari. O’zanda 
real  suyuqlikning  elementar  oqim  naychasi  harakati  va  to’liq  oqimi  uchun  D.Bernulli  tenglamasi. 
D.Bernulli tenglamasining amaliyotga qo’llanilishi. Suyuqlik oqimi tezligi va sarfini o’lchash. 
IV.  Ideal  va  qovushoq  suyuqlik  gidrodinamikasi.  Gidravlik  qarshilik-lar.  Suyuqlik  oqimining 
barqaror harakati paytida ishqalanish ta’sirida yo’qotilgan napor (6 soat). 
8-ma’ruza  (2  soat):  Qovushoq  suyuqlik  uchun  Navye-Stoks  va  D.Bernulli  tenglamalari.  Ideal  va 
qovushoq  suyuqlik  tushunchasi.  Nyutonning  umumlashgan  gipotezasi.  Harakatdagi  qovushoq 
suyuqlikda kuchlanishlar. Harakat tenglamasi. Qovushoq suyuqlik uchun Navye-Stoks va D.Bernulli 
tenglamalari.  
9-ma’ruza  (2  soat):  Gidravlik  ishqalanish.  Laminar  va  turbulent  harakat.  Gidravlik  ishqalanish. 
Yo’qotilgan  napor.  Real  suyuqlik  oqimining  ikki  xil  harakat  tartibi:  laminar  va  turbulent  harakat. 
O.Reynolds soni. Suyuqlik oqimi barqaror tekis ilgarilanma harakatining asosiy tenglama-si. Laminar 
va turbulent harakatdagi oqimning ko’ndalang kesimi maydoni bo’yicha nuqtalardagi o’rtalashtirilgan 
tezliklarning taqsimlanishi. 

 
13
8-semestr (14 soat) 
10-ma’ruza  (2  soat):  Gidravlik  silliq  va  g’adir-budir  quvurlar  va  ularda  yo’qotilgan  napor.  Mahalliy 
qarshilik.  Suyuqlik  oqimining  laminar  harakati    va  turbulent  paytida  o’zanning  uzunligi  bo’ylab 
yo’qotilgan napor. Gidravlik silliq va g’adir-budir quvurlar. Darsi koeffisiyenti. Gidravlik ishqalanish 
koeffisiyenti.  Naporli  va  naporsiz  harakat  va  ularda  yo’qotilgan  napor.  Shezi  formulasi.  Mahalliy 
qarshilik.  Quvurlarda  suyuqlik  oqimining  naporli  harakati.  Ochiq  o’zanlarda  suyuqlik  oqimining 
naporsiz harakati. O’zanning uzunligi bo’yicha bo’yicha yo’qotilgan napor. Shezi formulasi. Mahalliy 
qarshilik va uning ta’sirida yo’qotilgan napor. J.Sh.Borda formulasi. 
V. Naporli quvurlarda suyuqlikning barqaror harakati (2 soat). 
11-ma’ruza (2 soat): Suv o’tkazgich quvurlarni gidravlik hisoblash. Quvur o’tkazgichlarning gidravlik 
hisobi. Quvur o’tkazgichlar tasnifi. Naporli quvurlarda suyuqlik harakati paytida yo’qotilgan naporni 
hisoblash formulalari. Yo’qotilgan naporlarni qo’shib chiqish. To’liq ishqalanish koeffisiyenti. Qisqa 
va  uzun  quvur  o’tkazgichlar.  Sodda  quvur  o’tkazgichlar.  O’zgarmas  va  o’zgaruvchan  ko’ndalang 
kesimli  qisqa  quvur  o’tkazgichning  gidravlik  hisobi.  Qisqa  quvur  o’tkazgichlarda  qarshilik  va  sarf 
koeffisiyenti. Oddiy uzun quvurlarni gidravlik hisoblash. Quvurlarning ketma-ket va parallel ulanishi. 
Yo’nalishi  bo’yicha  sarfi  o’zgaruvchan  quvur  o’tkazgichlar  hisobi.  Murakkab  quvur  o’tkazgichlar 
hisobi. Oxiri berk va xalkasimon quvur o’tkazgichlar tarmog’i hisobi.  
VI. Ochiq o’zanlarda suyuqlik oqimining barqaror tekis ilgarilanma harakati (2 soat). 
12-ma’ruza (2 soat): Ochiq o’zanlarda suyuqlik oqimining barqaror tekis ilgarilanma harakati. Asosiy 
tushunchalar.  Ochiq  o’zanlarda  suyuqlik  oqimining  barqaror  tekis  ilgarilanma  harakatini  hisoblash 
formulalari.  Hisob  gidravlik  elementlari.  Ochiq  o’zanning  eng  qulay  ko’ndalang  kesim  shakli. 
Trapesiya  shaklidagi  eng  qulay  ko’ndalang  kesim.  Ochiq  o’zanlarda  tekis  ilgarilanma  harakatidagi 
suyuqlik  oqimining  eng  katta  va  eng  kichik  ruxsat  etilgan  o’rtacha  tezligi.  Trapeseidal  kanallardagi 
suyuqlik oqimining tekis ilgarilanma harakatini gidravlik hisoblashda asosiy masalalar. To’rt turdagi 
masala. Ochiq o’zanlarda suyuqlikning barqaror tekis ilgarilanma harakatining gidravlik elementlarini 
hisoblash.  Oqimning  normal  chuqurligi  va  o’rtacha  tezligi.  Ochiq  o’zanlarda  oqimning  tekis 
ilgarilanma harakatini ShEHM yordamida hisoblash. 
VII. Ochiq o’zanlarda suyuqlik oqimining barqaror notekis ilgarilanma harakati (4 soat). 
13-ma’ruza  (2  soat):  Ochiq  o’zanlarda  suyuqlik  oqimining  barqaror  notekis  ilgarilanma  harakati. 
Hisobning  gidravlik  elementlari.  Prizmatik  va  noprizmatik  tabiiy  va  sun’iy  ochiq  o’zanlarda 
suyuqlikning barqaror notekis ilgarilanma harakati. Suyuqlik oqimining barqaror notekis ilgarilanma 
harakatining asosiy differensial tenglamasi. Prizmatik o’zanlarda suyuqlik oqimining barqaror notekis 
ilgarilanma  harakati.  Oqim  ko’ndalang  kesimining  solishtirma  energiyasi.  Kritik  chuqurlik.  Normal 
chuqurlik.  Kritik  nishablik.  Ochiq  o’zanlarda  suyuqlik  oqimining  sokin,  jo’shqin  va  kritik  holatlari. 
O’zan  tubining  nishabligi.  O’zanning  gidravlik  ko’rsatgichlari.  Suyuqlik  oqimining  barqaror  notekis 
ilgarilanma 
harakatining 
differensial 
tenglamasini 
integrallashning 
B.A.Baxmetev 
va 
V.I.Charnomskiy usullari. 
VIII. Suyuqlikning teshik va naycha (nasadka) lardan oqishi (2 soat). 
14-ma’ruza  (2  soat):  Teshiklar  tasnifi.  Suyuqlikning  teshik  va  naycha (nasadka)lardan  oqib  chiqishi. 
Suyuqlikning  yupqa  devordagi  kichik  teshikdan  oqib  chiqishi:  o’rtacha  tezlik;  sarf;  suyuqlik 
sharrachasi trayektoriyasi. Suyuqlikning tashqi silindrik naycha orqali atmosferaga va suyuqlikka oqib 
chiqishi, ularning asosiy xususiyatlari. Boshqa turdagi naychalar (nasadkalar). 
IX. Gidrodinamik jarayonlarda o’xshashlik. Gidravlik modellashtirish (2 soat). 
15-ma’ruza  (2  soat):  Gidrodinamik  jarayonlarda  o’xshashlik.  Gidravlik  modellashtirish.  Fizik 
o’xshashlikning  asosiy  tushunchalari.  Gidravlikada  o’lchamlar.  Suyuqlik  va  gazlar  oqimining 
geometrik, kinematik va dinamik o’xshashligi. O’xshashlik kriteriyalari va o’xshashlik soni, ularning 
ahamiyati  va  fizik  ma’nosi.  Harakat  tenglamasining  o’lchamsiz  shakli.  Pi-teorema.  Gidravlik 
jarayonlarni modellash usullari. Modellashtirish uchun o’xshashlik kriteriyasidan foydalanish.  

 
14 
X. Gidrodinamik zarba. Gidrodinamik sakrash (2 soat). 
16-ma’ruza  (2  soat):  Gidravlik  zarba.  Gidravlik  sakrash.  Quvur  va  ochiq  o’zanlarda  gidravlika  zarba 
xodisasi, uni hisoblash. Zarbaning quvur (o’zan) bo’yicha tarqalishi. Quvurlarda yopilmalarning bir 
tekis  ochilishi.  Jukovskiy  formulasi.  Gidravlik  sakrashning  asosiy  tenglamalari.  Oqimning 
sakrashdan keyingi holati. Sakrash funsiyalari. Sakrash uzunligi. Sakrashda energiyaning yo’qolishi. 
Gidravlik sakrashning tarqalish tezligi. Yopilmaning sekin ochilishi. 
 
  Amaliy mashg’ulotlar mavzulari mazmuni va ularga ajratilgan soat 
7-semestr (26 soat) 
I. Umumiy tushunchalar. Suyuqlik va gazlarning asosiy xossalari (2 soat). 
1-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Suyuqlik  va  gazlarning  asosiy  fizik  xossalari.  Suyuqlik  va  gazlarning 
asosiy  fizik  xossalari.  Asosiy  fizik  parametrlar:  zichlik;  bosim;  temperatura.  Asosiy  fizik  xossalar: 
siqiluvchanlik; sirt taranglik; qovushoqlik; issiqlik sig’imi; issiqlik o’tkazuvchanlik.  
II. Gidrostatika va uning asosiy qonunlari (12 coat). 
2-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Tutash  idishlar  qonuni  va  Paskal  qonuning  tadbiqi.  Tutash  idishlar 
qonuni va Paskal qonuni va ularning tadbiqiga oid masalalar. 
3-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Bosim  o’lchagich  asboblar  va  ularning  tadbiqi.  Suyuqlikning  tekis 
yuzaga  bosim  kuchini  aniqlash.  Bosim  o’lchagich  asboblar  va  ularning  tadbiqiga  oid  masalalar. 
Suyuqlikning tekis yuzaga bosim kuchini aniqlash. 
4-amaliy mashg’ulot (2 soat): Suvning tekis yuzali to’siqda yig’indi bosimini aniqlash. Bosim kuchini, 
uning markazini aniqlash. 
5-amaliy mashg’ulot (2 soat): Suyuqlikning har xil yuzalarga bosim kuchini aniqlash. Suyuqlik bosim 
kuchining egri (notekis) yuzalarga ta’sirini aniqlash.  
6-amaliy mashg’ulot (2 soat): Jismning suyuqlikda suzish qonuni tadbiqi. Jismning suyuqlikda suzishi, 
uning chayqalmaslik sharti va muvozanat holati. 
7-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Aylanayotgan  idishdagi  suyuqlik  sirti  tenglamasini  aniqlash. 
Suyuqlikning sokin harakat. Aylanma harakatda muvozanat sharti. Amaliy masalalar yechish. 
III. Gidrodinamika. Suyuqlik kinematikasi asoslari (6 soat). 
8-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Kinematik  parametrlarni  aniqlashga  oid  masalalar.  Oqim  chizig’i. 
Trayektoriya. Tezlik.  
9-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Uzviylik  tenglamasi  va  uning  tadbiqi.  Uzviylik  tenglamasi.  Sarf 
tenglamasi.  
10-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  D.Bernulli  tenglamasi  va  uni  qo’llash.  D.Bernulli  tenglamasi.  Suv 
sarfini va pyezometrik chiziqni aniqlash.  
IV.  Ideal  va  qovushoq  suyuqlik  gidrodinamikasi.  Gidravlik  qarshilik-lar.  Suyuqlik  oqimining 
barqaror harakati paytida ishqalanish ta’sirida yo’qotilgan napor (6 soat). 
11-amaliy mashg’ulot (2 soat): Ideal suyuqlik harakatining sodda masalalari. Eyler tenglamasi,  uning 
analitik yechimlariga misollar. 
12-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Qovushoq  suyuqlik  harakatining  sodda  masalalari.  Navye-Stoks 
tenglamasi, uning analitik yechimlariga misollar. 
13-amaliy mashg’ulot (2 soat): Kanallarni gidravlik hisoblashlar. Turli gidravlik parametrlarni aniqlash 
(jonli  kesim  maydoni,  namlangan  perimetr,  gidravlik  radius,  suv  sathining  kengligi,  suv  sarfi. 
Gidravlik qarshilik. Shezi koeffisenti, suvning o’rtacha oqish tezligi). 
 

 
15
8-semestr (14 soat) 
V. Naporli quvurlarda suyuqlikning barqaror harakati (4 soat). 
14-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Oddiy  qMurakkab  qvur  o’tkazgichlarning  gidravlik  hisobi.  Oddiy 
quvurlarni  gidravlik  hisoblash.  Naporli  quvurlarda  suvning  harakatini  hisoblash  masalalari. 
ShEHMlarning qo’llanilishi. 
15-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Quvur  o’tkazgichlarning  gidravlik  hisobi.  Murakkab  quvurlarni 
gidravlik  hisoblash.  Naporli  quvurlarda  suvning  harakatini  hisoblash  masalalari.  ShEHMlarning 
qo’llanilishi. 
VI-VII.  Ochiq  o’zanlarda  suyuqlik  oqimining  barqaror  tekis  va  notekis  ilgarilanma  harakati  (4 
soat). 
16-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Trapeseidal  kanallardagi  suyuqlik  oqimining  tekis  ilgarilanma 
harakatini  gidravlik  hisoblashga  oid  masalalar.  Oqimning  normal  chuqurligi  va  o’rtacha  tezligini 
hisoblashga  oid  masalalar.  Suyuqlik  oqimining  barqaror  tekis  ilgarilanma  harakatining  normal 
chuqurligini  «qo’l  usuli»  yordamida  hisoblash.  Ochiq  o’zanlarda  oqimning  tekis  ilgarilanma 
harakatini ShEHM yordamida hisoblash.  
17-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Trapeseidal  kanallardagi  suyuqlik  oqimining  notekis  ilgarilanma 
harakatini  gidravlik  hisoblashga  oid  masalalar.  Oqimning  normal  chuqurligi  va  o’rtacha  tezligini 
hisoblashga  oid  masalalar.  Suyuqlik  oqimining  barqaror  notekis  ilgarilanma  harakatining  normal 
chuqurligini  «qo’l  usuli»  yordamida  hisoblash.  Ochiq  o’zanlarda  oqimning  notekis  ilgarilanma 
harakatini ShEHM yordamida hisoblash.  
VIII. Suyuqlikning teshik va naycha (nasadka) lardan oqishi (4 soat). 
18-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Devordagi  kichik  teshikdan  oqib  chiqayotgan  suyuqlik  oqimining 
tezligini  va  suv  sarfini  hisoblash.  Devordagi  teshik  quvur  tashqi  tomonidan  suv  bilan  ko’milmagan 
va  ko’milgan  holga  oid  masalalar.  Yupqa  devordagi  kichik  teshikdan  oqib  chiqayotgan  suyuqlik 
oqimining tezligini va suv sarfini aniqlashga oid masalalar.  
19-amaliy  mashg’ulot  (2  soat):  Devordagi  kichik  teshikka  o’rnatilgan  qisqa  doiraviy  quvurdan  oqib 
chiqayotgan  suyuqlik  oqimining  tezligini  va  suv  sarfini  hisoblash.  Devordagi  teshikka  o’rnatilgan 
qisqa  quvur  tashqi  tomonidan  suv  bilan  ko’milmagan  va  ko’milgan  holga  oid  masalalar.  Yupqa 
devordagi  kichikka  o’rnatilgan  qisqa  quvur  (nasadka)lardan  oqib  chiqayotgan  suyuqlik  oqimining 
tezligini va suv sarfini aniqlashga oid masalalar.  
IX-X.  Gidrodinamik  jarayonlarda  o’xshashlik.  Gidravlik  modellashtirish    Gidrodinamik  zarba. 
Gidrodinamik sakrash (2 soat). 
20-amaliy mashg’ulot (2 soat): Gidravlik zarba va gidravlik sakrashga oid masalalar. Zarbaning quvur 
(o’zan)  bo’yicha  tarqalishi.  Gidravlik  sakrash  va  uning  turlari:  shiddatli,  sokin  oqimalar,  sakrash 
maydoni,  sakrash,  sakrash  funksiyasi,  kritik  chuqurlik,  sakrash  funksiyasining  minimal  qiymatini 
aniqlash.  
 
  Laboratoriya mashg’uloti mavzulari mazmun va ularga ajratilgan soat 
7-semestr (10 soat) 
1-laboratoriya  mashg’uloti  (4  soat):  Suyuqlik  bosim  kuchining  tekis  yuzalarga  ta’sirini  aniqlash. 
Suyuqlik  gidrostatik  bosim  kuchining  ixtiyoriy  shakldagi  tekis  devor  yuzasiga  ta’sirini,  bosim 
kuchini,  uning  markazini  aniqlash.  Masalaning  qo’yilishi.  Asosiy  hisob  formulalari.  Xisob  natijalari 
va ularning taxlili. Hisobotni tayyorlash va uni ximoya qilish. 
2-laboratoriya  mashg’uloti  (2  soat):  Muvozanatdagi  suvning  jismga  ta’sir  etuvchi  kuchi.  Jismning 
suyuqlikda  suzishi,  uning  chayqalmaslik  sharti  va  muvozanat  holati.  Masalaning  qo’yilishi.  Asosiy 
hisob formulalari. Xisob natijalari va ularning taxlili. Hisobotni tayyorlash va uni ximoya qilish. 

 
16 
3-laboratoriya  mashg’uloti  (4  soat):  Bernulli  tenglamasi  yordamida  Pyezo-metrik  va  to’lik  bosim 
chizig’i diagrammasini chizish. Bernulli tenglamasi yordamida Pyezometrik va to’lik bosim chizig’i 
diagrammasini chizish. Masalaning qo’yilishi. Asosiy  hisob  formulalari. Xisob  natijalari  va ularning 
taxlili. Hisobotni tayyorlash va uni ximoya qilish. 
8-semestr (8 soat) 
4-laboratoriya  mashg’uloti  (4  soat):  Ochiq  o’zanlarda  suvning  tekis  harakati,  unda  gidravlik 
hisoblashlar.  Oqimning  normal  chuqurligi  va  o’rtacha  tezligini  hisoblash.  Masalaning  qo’yilishi. 
Asosiy  hisob  formulalari.  Xisob  natijalari  va  ularning  taxlili.  Hisobotni  tayyorlash  va  uni  ximoya 
qilish. 
5-laboratoriya  mashg’uloti  (2  soat):  Suyuqlik  harakati  tartibini  aniqlash.  Suyuqlik  harakati  tartibini 
aniqlash.  Masalaning  qo’yilishi.  Asosiy  hisob  formulalari.  Xisob  natijalari  va  ularning  taxlili. 
Hisobotni tayyorlash va uni ximoya qilish. 
6-laboratoriya  mashg’uloti  (2  soat):  Quvurning  uzunligi  bo’yicha  gidravlik  ishqalanish  koeffisentini 
aniqlash.  Quvurning  uzunligi  bo’yicha  gidravlik  ishqalanish  koeffisentini  aniqlash.  Masalaning 
qo’yilishi.  Asosiy  hisob  formulalari. Xisob  natijalari  va ularning taxlili. Hisobotni tayyorlash  va uni 
ximoya qilish. 
 
 Mustaqil ta’lim mashg’ulotlari mavzulari va ularga ajratilgan soat 
7-semestr (40 soat) 
I. Umumiy tushunchalar. Suyuqlik va gazlarning asosiy xossalari (6 soat). 
1-Mustaqil ish (2 soat): Suyuqlikning maxsus xossalari.  
2-Mustaqil ish (2 soat): Suyuqlikning murakkab modellari.  
3-Mustaqil ish (2 soat): Qovushoq-plastik suyuqliklar va ularning xossalari. 
II. Gidrostatika va uning asosiy qonunlari (10 coat). 
4-Mustaqil ish (2 soat): Gidrostatik bosim. Pyezometrik balandlik. Vakuum.  
5-Mustaqil ish (2 soat): Paskal qonuni tadbiqiga oid masalalar.  
6-Mustaqil ish (2 soat ): Arximed qonuni tadbiqiga oid masalalar.  
7-Mustaqil ish (2 soat): Gidrostatika qonunlariga asoslangan qurilma va gidroinshootlar. 
8-Mustaqil ish (2 soat): Jismning suyuqlikda suzish qonuni tadbiqi. 
III. Gidrodinamika. Suyuqlik va gazlar kinematikasi asoslari (10 soat). 
9-Mustaqil ish (2 soat): Suyuqlik va gazlar kinematikasi elementlari. 
10-Mustaqil ish (2 soat): Oqimning tekis, shiddatli va kritik xolatlari.  
11-Mustaqil ish (2 soat): Oqimning erkin sustini o’rganish.  
12-Mustaqil ish (2 soat): Bernulli tenglamasi tahlili.  
13-Mustaqil ish (2 soat): Bord formulalari tahlili. 
IV.  Ideal  va  qovushoq  suyuqlik  gidrodinamikasi.  Gidravlik  qarshiliklar.  Suyuqlik  oqimining 
barqaror harakati paytida ishqalanish ta’sirida yo’qotilgan napor (14 soat). 
14-Mustaqil ish (2 soat): Ideal suyuqlik gidrodinamikasi tenglamalari. 
15-Mustaqil ish (2 soat): Potensial tazyik. 
16-Mustaqil ish (2 soat): Ideal gaz gidrodinamikasi tenglamalari. 
17-Mustaqil ish (2 soat): Qovushoq suyuqlik gidrodinamikasi tenglamalari. 
18-Mustaqil ish (2 soat): Qovushoq gaz gidrodinamikasi tenglamalari. 
19-Mustaqil ish (2 soat): Gidravlik qarshilik. 
20-Mustaqil ish (2 soat): Aylanuvchan suyuqlikning nisbiy muvozanati.  
8-semestr (30 soat) 
V. Naporli quvurlarda suyuqlikning barqaror harakati (4 soat). 

 
17
21-Mustaqil ish (2 soat): Naporli quvurlar hisobi. Gidravlik nishablik.  
22-Mustaqil ish (2 soat): Gidravlika elementlarini ShEHMlar yordamida aniqlash. 
VI. Ochiq o’zanlarda suyuqlik oqimining barqaror tekis ilgarilanma harakati (4 soat). 
23-Mustaqil ish (2 soat): Ochiq o’zanlarda suvning tekis harakati.  
24-Mustaqil ish (2 soat): Suv sarfi. Shezi koeffisiyenti, suvning o’rtacha oqish tezligi.  
VII. Ochiq o’zanlarda suyuqlik oqimining barqaror notekis ilgarilanma harakati (4 soat). 
25-Mustaqil ish (2 soat): Ochiq o’zanlarda suvning notekis harakati.  
26-Mustaqil ish (2 soat): Suv sarfi. Suvning o’rtacha oqish tezligi. Erkin sirtni aniqlash. 
VIII. Suyuqlikning teshik va naycha (nasadka) lardan oqishi (6 soat). 
27-Mustaqil ish (2 soat): Suyuqlikning har xil o’lchamli teshiklardan oqishini o’rganish. 
28-Mustaqil ish (2 soat): Suyuqlikning har xil o’lchamli nasadkalardan oqishini o’rganish. 
29-Mustaqil  ish  (2  soat):  Suyuqlikning  teshik  va  nasadkalardan  oqishi  tadbiqi.  Gidravlik  parametrlarni 
o’rganish. 
IX. Gidrodinamik jarayonlarda o’xshashlik. Gidravlik modellashtirish (4 soat). 
30-Mustaqil ish (2 soat): Gidrodinamik jarayonlarda o’xshashlikdan foydalanib gidravlika tenglamalarini 
o’lchamsiz holatga keltirish.  
31-Mustaqil ish (2 soat): Gidravlika masalalarini yechishni modellashtirish asoslari.