Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti o‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti

Fonetik-fonologik sath. 
Tilning bu sathi til tizimidagi nutq tovushlarini o‘rganadi. Fikr almashish 
uchun foydalaniladigan so‘zlar va gaplar, albatta, tovush lar tizimida o‘z ifodasini 
topadi. Tilning tovush tizimini turli tomondan o‘rganish mumkin, chunki nutq 
tovushlari o‘z tabiatiga va til tizimida bajaradigan funksiyasiga ko‘ra murakkab 
hodisadir. Inson nutqining tovushlari fizik xususiyatlariga ko‘ra tabiatda paydo 
bo‘ladigan tovushlarning bir turidir. Shuning uchun tovushlar tizimini o‘rganishda 
akustik nuqtayi nazardan ham yondashiladi. Ammo, inson foydolanadigan 
tovushlar, tabiatdagi boshqa tovushlardan farqli o‘laroq, kishining nerv sistemasi 
tomonidan boshqarilib turadigan nutq organlari mahsulidir. Shuning uchun, 
tovushlar fiziologik nuqtayi nazardan ham o‘rganiladi. Nihoyat, tovushlarni tildagi 
bajaradigan funksiyasi nuqtayi nazaridan ham o‘rganish mumkin, chunki tovushlar 
tilda o‘z holicha mavjud bo‘lmaydi. Ular so‘zlarni yasashda va fikr almashish 
vositasini ta`minlab berishda muhim rol o‘ynaydi. Tovushlarning fizik va biologik 
xususiyatlarini fonetika fani o‘rganadi. Tovushlarning til tizimida bajaradigan 
funksiyalarini esa fonologiya o‘rganadi. Fonetikaning bir necha ko‘rinishlari bor:
nazariy fonetika, amaliy fonetika, segmental, supersegmental fonetika va 
fonologiya. 
Fonetikaning to‘rtinchi asosiy sohasi hisoblanmish fonologiya alohida fan 
sifatida qaraladi. 
Fonetika tilning boshqa qismlari va sathlari bo‘lgan morfologiya va 
sintaksis, leksika va uslubiyat bilan uzviy bog‘liqdir. Nutq fonetik jihatdan fraza, 
takt, bo‘g‘in va nutq tovushlariga ajraladi. Fraza nutqning eng katta fonetik 
birligi bo‘lib, ikki tomondan pauza bilan chegaralanib, o‘ziga xos ohangga ega 
bo‘ladi. Frazalar taktdan tashkil topgan bo‘ladi. Frazaning ikki kichik pauza 
orasiga joylashgan va yagona urg‘u bilan talaffuz qilinadigan bir yoki bir nechta 
bo‘g‘inning yig‘indisiga takt deyiladi. Frazada nechta urg‘u bo‘lsa shuncha takt 
bo‘ladi. 
Takt bo‘g‘inlardan tashkil topadi. Bo‘g‘in bir yoki bir nechta tovushdan 
tahkil topib, bir zarb bilan talaffuz qilinadigan fonetik birlikdir. Bo‘g‘in ta`rifiga 
aloqador bir qancha nazariya mavjud. Shulardan ikkitasi: fonologik bo‘g‘in