Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti o‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti

 

---

12 
2-modul. Tilning paydo bo‘lishi 
Tilning paydo bo‘lishi haqidagi asosiy farazlar: tovushga taqlid, undovlar 
farazi, ijtimoiy kelishuvlar va mehnat chaqiriqlari farazi. Tilning paydo bo‘lishi 
haqidagi asosiy faraz. Tillarning o‘zaro ta’siri va rivojlanish qonuniyatlari. 
3-modul. Til va tafakkur munosabati 
Til va tafakkur. Tilning tafakkur bilan chambarchas bog‘liqligi. Til va 
mantiq birliklarining o‘zaro munosabati. Til va nutqiy faoliyat. 
4-modul. Til taraqqiyotining jamiyat taraqqiyoti bilan munosabati 
Tilning ijtimoiy hodisa ekanligi. Til taraqqiyoti jarayoni. Til taraqqiyotining 
ichki va tashqi qonuniyatlari. Substrat va superstat hodisasi. Tilning strukturasi va 
sistemasi tushunchasi. Til sistemalar sistemasi sifatida. Til strukturasining 
elementlari. 
5-modul. Yozuv haqida ma’lumot. Til va yozuv munosabati 
Yozuv va uning jamiyat taraqqiyotidagi ahamiyati. Til va yozuv. Yozuvning 
paydo bo‘lishi. Yozuv tarixining piktografik, ideografik, fonografik bosqichlari. 
Grafika. Hozirgi o‘zbek alfaviti va lotin yozuvi asosidagi o‘zbek alifbosi. 
Alfavitning o‘zgarishiga sabab bo‘ladigan omillar. Orfografiya va uning 
prinsiplari. Fonetik prinsip. Morfologik prinsip. Tarixiy-traditsion prinsip. Maxsus 
yozuv turlari. 
6-modul.Til va madaniyat munosabati 
Til va madaniyat tushunchasi. Til va madaniyatning o‘zaro bog‘liqligi. 
Madaniyatning tilda aks etishi. O‘zbek tiliga xos lingvokulturologik belgilar. 
7-modul. Til - belgilar tizimi. Lingvistik belgi tuzilishi 
Til tizimdir. Tilning belgilar sistemasi ekanligi. Belgi haqidagi nazariyalar 
xususida. Lingvistlk belgi haqida. Lingvistik belgining ikki muhim xususiyati. 
Lingvistik belgining tuzilishi. Munosabat va ununi turlari. 
8-modul. Tilshunoslik va uning bo‘limlari. Fonetika va fonologiya 
Nutq tovushlari tilning tabiiy materiali sifatida. Nutq tovushlarining 
akustikasi va artikulyatsiyasi. Nutq tovushlarining tasnifi. Vokalizm va 
konsonantizm. Unli tovushlarning tasnifi. Nutqning fonetik bo‘linishi: jumla 
(fraza), takt, bo‘g‘in, tovush. Enlitika va enkliza hodisasi. Proklitika va prokliza 
hodisasi. Bo‘g‘in va uning turlari. Intonatsiyaning vazifasi. Urg‘u va uning turlari. 
Nutq tovushlarining o‘zgarishi. Reduksiya. Nutq tovushlarining pozitsion va 
kombinator o‘zgarishlari. Fonema tushunchasi va uning tovushdan farqi.